Metformine

Metformine is een verlager van de bloedsuiker. Het behoort tot de biguaniden. Het vermindert het bloedsuiker en vermindert de eetlust.

Artsen schrijven het voor bij diabetes mellitus (suikerziekte) en bij verminderde vruchtbaarheid.

• Metformine verlaagt uw bloedsuiker. Bij diabetes zit er te veel suiker in het bloed. Dit is schadelijk voor uw hart en bloedvaten, zenuwen, ogen en nieren.
  Als u minder vruchtbaar bent, zorgt metformine dat de kans groter is dat een eicel uit uw eierstok vrijkomt.
• Bij diabetes mellitus (suikerziekte). Soms ook als u minder vruchtbaar bent geworden doordat u teveel blaasjes (cysten) in uw eierstokken heeft (PCOS).
• De klachten van diabetes zoals dorst, vaak plassen en een droge mond verdwijnen meestal binnen een paar dagen. Binnen een paar weken bent u minder moe.
• Gebruikt u de tabletten? Neem deze met een half glas water. Gebruikt u de tablet 1 keer per dag? Neem deze dan voor u gaat slapen. De tabletten met verlengde afgifte (Glucient) moet u heel doorslikken.
• Neem metformine elke dag in. Dan heeft u minder kans op schade door diabetes. Zoals wonden die slecht genezen, problemen aan de nieren, hartziekten, vaatziekten, blind worden en pijn door schade aan een zenuw (zenuwpijn).
• U kunt last krijgen van diarree, misselijk zijn en overgeven. Wordt u misselijk? Neem metformine dan bij het eten. Dan heeft u er minder last van.
• Verder kunt u minder zin hebben om te eten en kunt u een vreemde smaak in uw mond krijgen, vooral in het begin van de behandeling.
• U mag dit medicijn gebruiken als u zwanger bent.
• U mag dit medicijn gebruiken als u borstvoeding geeft. 

Diabetes mellitus

Metformine wordt gebruikt bij type-2-diabetes. Dit type diabetes werd vroeger ouderdomsdiabetes genoemd.

Verschijnselen
Bij diabetes bevindt zich te veel glucose in het bloed. Dit veroorzaakt dorst, een droge mond, veel plassen, wazig zien, moeheid, lusteloosheid en slecht genezende wonden. Verder is een te hoog bloedsuiker schadelijk voor de ogen, het hart, de nieren en de zenuwen.

Oorzaak
Hoe ontstaat dit teveel aan glucose? Na een maaltijd maakt het lichaam glucose uit koolhydraten, bijvoorbeeld uit suiker, brood en aardappels. De glucose die zo in het bloed komt, kan worden gebruikt als brandstof, bijvoorbeeld door de hersenen. Ook slaan de lever en spieren glucose op, als voorraad voor later. Hiervoor hebben ze insuline nodig. Insuline wordt in de alvleesklier gemaakt.

Bij type-2-diabetes zijn de lever en spieren minder gevoelig voor insuline. Er is dan meer insuline van de alvleesklier nodig. Soms kan de alvleesklier niet zoveel insuline aanmaken. Het gevolg is dat niet alle glucose wordt opgeslagen en de hoeveelheid glucose in uw bloed stijgt.

Behandeling
Om de hoeveelheid glucose in uw bloed te verlagen kunt u meer bewegen en minder calorierijk eten. Het lichaam wordt dan weer gevoeliger voor insuline. Hierdoor is er minder insuline nodig om de glucose uit uw bloed op te nemen.

Als dit niet voldoende helpt, zal uw arts meestal een glucoseverlagend medicijn voorschrijven. Metformine blijkt de kans op schade aan het lichaam op de lange termijn duidelijk te verminderen. Bovendien veroorzaakt metformine geen gevaarlijke daling van het bloedsuiker (hypo). Het is daarom bij type-2-diabetes het medicijn van eerste keus. Soms kan uw arts echter een reden hebben om een ander glucoseverlagend medicijn voor te schrijven.

Werking
Metformine verbetert de gevoeligheid van de lever en de spieren voor insuline. Hierdoor wordt meer glucose in de lever en spieren opgeslagen en verdwijnt het teveel aan glucose uit het bloed.

Metformine remt bovendien de eetlust en vermindert de opname van glucose uit de darmen. Bij mensen met overgewicht kan dat een extra voordeel zijn. Het werkt binnen één tot drie uur, waarna de werking vijf tot zes uur kan aanhouden.

Effect
De verschijnselen van diabetes nemen geleidelijk af. Dorst, vaak plassen en een droge mond verdwijnen meestal binnen enkele dagen. Vermoeidheidsklachten verminderen meestal binnen enkele weken. Behalve als uw vermoeidheid door iets anders komt dan door de diabetes.

Het is belangrijk dat u dit medicijn uw leven lang elke dag inneemt. Op de lange termijn zult u dan minder kans hebben op oogschade, nierproblemen, slecht genezende wonden, zenuwpijn, beroertes en hartklachten.

Verminderde vruchtbaarheid

Metformine wordt soms gebruikt bij vrouwen die geen kinderen kunnen krijgen doordat ze teveel blaasjes (cysten) in de eierstokken hebben (polycysteus ovarium syndroom, PCOS).

Oorzaak
Voor een zwangerschap is een rijpe eicel nodig. De eicel rijpt in de eierstokken in blaasjes. Als de eicel voldoende is ontwikkeld, komt het vrij uit het blaasje. Dit heet de eisprong. Het kan dan worden bevrucht door een mannelijke zaadcel. Normaal groeit er meestal 1 blaasje met een eicel erin. Bij het PCOS zitten er veel blaasjes in uw eierstokken. De eicellen ontwikkelen dan niet genoeg of er treedt geen eisprong op.

Behandeling
Meestal schrijven artsen het medicijn clomifeen voor om de eirijping en eisprong te bevorderen. Als clomifeen onvoldoende effect heeft, adviseren artsen soms er metformine bij te gebruiken.

Effect
Metformine blijkt de kans op een eisprong te verhogen. Hierdoor is de kans op een zwangerschap groter.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals diarree, misselijkheid, braken en een drukkend of vol gevoel in de maag. 

  Deze bijwerking hoort na enkele dagen over te gaan, als u aan het medicijn gewend bent.
  Neem de tablet tijdens of vlak na de maaltijd. Dan veroorzaakt het minder maagdarmklachten.Ook kan de arts besluiten om de dosering langzaam te verhogen. Dan heeft u ook minder kans op maag- en darmklachten.

  Diarree, overgeven of koorts kan voor uitdroging zorgen. Dit leidt tot erge bijwerkingen. Heeft u diarree en bent u boven de 70 jaar of heeft u een hartaandoening of werken uw nieren minder goed? Dan heeft u meer kans op uitdroging. U moet dezelfde dag nog contact opnemen met uw arts.  De arts kan de dosering van het medicijn tijdelijk verlagen, of het medicijn tijdelijk stoppen.
  Heeft u vaker op een dag last van overgeven? Of heeft u langer dan 2 dagen koorts? Neem dan ook contact op met uw arts.

• Verminderde eetlust, dit kan een voordeel zijn bij mensen met overgewicht.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Smaakstoornissen, zoals een metaalsmaak. 

  Deze bijwerking wordt soms na verloop van tijd niet minder. Neem in dat geval contact op met uw arts. Als u stopt met de metformine zal deze bijwerking weer verdwijnen.

• Wazig zien in het begin van de behandeling.

  Ook kan uw gezichtvermogen de eerste maanden veranderen. Dit komt doordat uw ogen aan de veranderingen in de bloedsuiker moeten wennen. Wacht dus liefst nog een aantal weken met het aanmeten van een (nieuwe) bril.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Huiduitslag, rode huid, galbulten en jeuk.

• Leverziektes. U kunt dit merken aan een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid. 

  Waarschuw een arts bij deze klachten.

• Ernstige veranderingen in het bloed (een melkzuuracidose). U merkt dit aan misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, snelle ademhaling en bewustzijnsverlies. Neem bij deze verschijnselen onmiddellijk contact op met een arts.

  Bij een melkzuuracidose verandert de zuurgraad van uw bloed. Dit kan erg gevaarlijk zijn voor uw gezondheid. U heeft hier vooral kans op als uw nieren (plotseling) niet meer goed werken. Of als u overmatig veel alcohol drinkt. Als uw lever daarnaast ook minder goed werkt, is het risico op een melkzuuracidose nog groter. 

• Tekort aan vitamine B12, een bepaalde stof in het bloed. Dit merkt u aan tintelingen of een doof gevoel in vingers en tenen of problemen met uw evenwicht.

  Door het gebruik van metformine kan het lichaam minder goed vitamine B12 opnemen vanuit de dunne darm. Deze bijwerking komt vooral voor als u metformine een paar jaar gebruikt.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Hoe?
Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.

• Gewone tabletten: innemen met een half glas water.
• Tabletten met verlengde afgifte: slik de tabletten zonder kauwen in zijn geheel door met een half glas water. De tabletten zijn voorzien van een beschermende laag die het werkzame bestanddeel langzaam gedurende de hele dag afgeeft aan het lichaam. Als u de tabletten kauwt of fijnmaakt gaat het beschermende laagje kapot en komt al het werkzame bestanddeel onbedoeld tegelijk vrij.

Wanneer?

Gewone tabletten

• Gebruikt u dit medicijn 1 keer per dag? Neem het dan het liefst in de avond in, voordat u gaat slapen. Dan werkt het beter.
  Heeft u last van maagdarmklachten? Neem het dan bij het avondeten.
• Gebruikt u het 2 keer per dag? Neem het dan bij het ontbijt en het avondeten.
• Gebruikt u het 3 keer per dag? Neem het dan bij het ontbijt, de lunch en het avondeten.

Tabletten met verlengde afgifte (Glucient)

• Gebruikt u dit medicijn 1 keer per dag? Neem het dan het liefst in de avond in, voordat u gaat slapen. Dan werkt het beter.
  Heeft u last van maagdarmklachten? Neem het dan bij het avondeten.
• Gebruikt u het 2 keer per dag? Neem het dan bij het ontbijt en het avondeten.

Ramadan
Als u diabetes heeft en u wilt vasten tijdens de ramadan: dit kan uw bloedsuiker ontregelen. U kunt overdag eerder een 'hypo' krijgen en 's nachts kan het bloedsuiker stijgen door de zware maaltijd (iftar).

Overleg met uw arts of apotheker hoe u uw medicijnen moet aanpassen omdat u overdag niet eet. Meestal moet u tijdens het vasten het medicijn op andere tijden en in een andere dosering gebruiken.

Het is belangrijk dat u dit medicijn consequent in neemt. Bent u toch een dosis vergeten?

Gewone tabletten

• Gebruikt u dit medicijn 1 keer per dag 's morgens? Slik de vergeten tablet dan bij de eerstvolgende maaltijd. Dus bij de lunch of de avondmaaltijd. Ontdekt u het pas na de avondmaaltijd? Sla de vergeten tablet dan over.
• Gebruikt u dit medicijn 2 keer per dag? Neem de tablet die u 's morgens bent vergeten alsnog bij de lunch. Ontdekt u het pas na de lunch, sla de vergeten tablet dan over. Bent u de tablet bij de avondmaaltijd vergeten? Neem hem dan alsnog met wat voedsel in.
• Gebruikt u dit medicijn 3 keer per dag? Neem de vergeten tablet dan alsnog in met wat voedsel. Ontdekt u het pas als het al tijd is voor de volgende dosis, sla de vergeten tablet dan over.

Tabletten met verlengde afgifte (Glucient): neem de vergeten tablet dan alsnog in met wat voedsel. Ontdekt u het pas als het al tijd is voor de volgende dosis, sla de vergeten tablet dan over.

autorijden?
Als u metformine gebruikt in combinatie met een ander medicijn heeft u kans op een hypo. Het kan dan gevaarlijk zijn aan het verkeer deel te nemen. U mag daarom alleen autorijden als u doorgaans een hypo goed voelt aankomen. U kunt hier dan op een goede manier op reageren. Overleg hierover met uw arts.

Let op: ook diabetes kan een reden zijn dat u niet mag autorijden. Hiervoor gelden bepaalde keuringseisen. Wilt u meer informatie over autorijden bij bepaalde ziektes? Kijk dan op de website van het CBR.

Mag u wel autorijden?
Houd dan rekening met de volgende adviezen.

• Rijd alleen als u zich goed voelt.
• Meet altijd voor u vertrekt uw bloedsuiker.
• Zorg dat u druivensuiker of suikerklontjes in de auto bij de hand heeft.
• Heeft u tijdens het autorijden een (dreigende) hypo?
  - Zoek een veilige plek en breng de auto daar tot stilstand.
  - Eet wat druivensuiker of suikerklontjes.
  - Controleer uw bloedsuiker en rijd pas verder als deze hoger is dan 6 mmol/liter.

alcohol drinken? 
Beperk het gebruik van alcohol. Een grote hoeveelheid alcohol kan samen met metformine een ernstige verstoring in het bloed veroorzaken: een melkzuuracidose.

De verschijnselen van een melkzuuracidose zijn misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, snelle ademhaling en bewustzijnsverlies. Neem bij deze verschijnselen onmiddellijk contact op met een arts.

alles eten? 
Houd bij wat en hoeveel u eet. Bij diabetes is een goed gewicht erg belangrijk. Als u overgewicht heeft is het daarom aan te raden af te vallen. Raadpleeg eventueel een diëtist. Verder is het belangrijk dat u de koolhydraten in uw eten zo veel mogelijk over de dag verspreidt. Koolhydraten zitten vooral in voedingsmiddelen als brood, rijst, aardappelen, fris, koek, snoep en chips.

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen.

In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Andere suikerverlagende medicijnen. Door de combinatie kunt u sneller last krijgen van een 'hypo'. Vaak is het de bedoeling verschillende bloedsuikerverlagers te gebruiken, als een van deze medicijnen afzonderlijk niet meer voldoende werkt.
• De antistollingsmedicijnen, acenocoumarol en fenprocoumon. De werking van acenocoumarol en fenprocoumon kan afnemen. Meld het aan de trombosedienst als u metformine gaat gebruiken. Ook als de dosering van metformine wijzigt of als u stopt met metformine, moet u de trombosedienst hierover inlichten.
• Vandetanib, een medicijn tegen kanker. De werking en bijwerkingen van metformine kunnen toenemen. Overleg hierover met uw arts. Mogelijk past uw arts de dosering aan.
• Sommige medicijnen tegen hiv (het virus waar u aids van kunt krijgen) en hepatitis C (een vorm van leverontsteking). Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.

Twijfelt u eraan of bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang zijn? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap
U kunt dit medicijn veilig gebruiken. Het wordt al jarenlang gebruikt door zwangere vrouwen, zonder problemen voor de baby.

Borstvoeding
U kunt dit medicijn veilig gebruiken als u borstvoeding geeft. Het medicijn komt in kleine hoeveelheden in de moedermelk terecht, maar is niet schadelijk voor het kind.

Diabetes
Als u stopt met dit medicijn zal uw bloedsuiker waarschijnlijk weer stijgen. Stop daarom alleen als uw arts dat adviseert, bijvoorbeeld omdat u overstapt op een andere bloedsuikerverlager.

Bij ernstige ziekte en als u moet worden geopereerd, kan uw bloedsuiker te sterk stijgen of te veel variëren. Dit medicijn voldoet dan niet. U zult dan tijdelijk moeten overstappen op insuline. Overleg met de behandelend arts wat u in dit specifieke geval moet doen.

Heeft u diabetes type 2 en denkt u erover na om te stoppen met dit medicijn? Lees voor meer informatie het thema 'Kan ik stoppen met mijn medicijnen tegen diabetes type 2 (suikerziekte)?'.

Verminderde vruchtbaarheid
Stop met dit medicijn zodra u weet dat u zwanger bent.

Ja, u heeft een recept nodig.

Metformine is sinds 1959 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in gewone tabletten en tabletten met verlengde afgifte onder de merknaam Glucient en als het merkloze Metformine.

Metformine wordt ook gebruikt in combinatie met andere werkzame stoffen onder de merknamen Avandamet, Competact, Eucreas, Glucovance, Janumet, Jentadueto, Synjardy en Velmetia. En als het merkloze Vildagliptine/Metformine en Sitagliptine/Metformine.

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.