Folinezuur

Folinezuur is een vorm van vitamine B11. Vitamine B11 is aanwezig in groenten en volkorenproducten.

Vitamine B11 speelt een belangrijke rol in het lichaam. Het is nodig om cellen te laten delen. Vandaar dat een tekort aan vitamine B11 invloed heeft op cellen die snel delen, zoals cellen in het bloed en de slijmvliezen van de mond, de maag en de darmen.

Vitamine B11 komt in meerdere vormen voor. Sommige vormen zijn actief, andere nog niet. Vitamine B11 in voeding (foliumzuur) is meestal nog niet actief. De niet-actieve vormen van vitamine B11 moeten eerst door ons lichaam geactiveerd worden, voordat ze kunnen werken.

Folinezuur wordt voorgeschreven om vergiftiging en bijwerkingen door bepaalde medicijnen te voorkomen en te behandelen. Door deze medicijnen kunt u last krijgen van een vitamine- en mineraalgebrek. Het wordt ook voorgeschreven om de werking van een bepaald medicijn (fluorouracil) bij kanker te versterken.

• Folinezuur is een vorm van vitamine B11. Vitamine B11 is nodig om cellen te laten delen.
• Om bijwerkingen en vergiftigingen door bepaalde medicijnen te voorkomen en te behandelen. En om de werking van fluorouracil bij kanker te versterken.
• Capsules: slik de capsules met een half glas water.
• Oogdruppels: oogdruppelen is niet makkelijk. Laat een apotheekmedewerker voordoen hoe u de druppels toedient. Of bekijk het instructiefilmpje op deze website.
• Infusie en injectie: u krijgt dit medicijn in het ziekenhuis van uw arts of verpleegkundige.
• Bijwerkingen: koorts na het infuus of de injectie. Verder maagdarmklachten, slapeloosheid en zeer zelden overgevoeligheid. 
• U mag dit medicijn gebruiken als u zwanger bent. Of zwanger wilt worden.
• U mag dit medicijn gebruiken als u borstvoeding geeft.

Vitamine- en mineralengebrek

Vitamine B11 is belangrijk voor de celdeling. 

Verschijnselen
Een gebrek aan vitamine B11 geeft vooral klachten op plaatsen waar cellen snel delen, zoals de slijmvliezen van de mond, de maag, de darmen en het bloed. U krijgt dan last van pijn in de mond, ontstoken ogen, diarree en moe zijn door bloedarmoede.

Oorzaak
Medicijnen kunnen een tekort aan vitamine B11 geven. 

• Methotrexaat in hoge dosis, zoals bij kanker. Methotrexaat remt de omzetting van foliumzuur in folinezuur. Hierdoor remt het de deling van kankercellen, maar ook van gezonde cellen.
  Meestal zal de arts folinezuur voorschrijven om bijwerkingen te voorkomen. Ook schrijven artsen folinezuur-oogdruppels voor. Dit werkt tegen de ontstekingen van de ogen door methotrexaat.
• Methotrexaat in lage dosis, zoals bij reuma. Tegen de bijwerkingen kan uw arts foliumzuur of folinezuur voorschrijven. U neemt het dan 1 dag na de methotrexaat.
• Pyrimethamine, een medicijn tegen infecties met parasieten. Het remt ook bij mensen de activering van vitamine B11. Hierdoor kan bloedarmoede ontstaan. Om dit te voorkomen schrijven artsen bij pyrimethamine vaak ook folinezuur voor.
• Trimethoprim, een antibioticum tegen infecties met bacteriën. In hoge doseringen of bij langdurig gebruik remt het de activering van vitamine B11 bij mensen. Vooral ouderen kunnen hier last van hebben. In dat geval schrijven artsen folinezuur voor.

Werking
Folinezuur zorgt dat u minder last heeft van de de bijwerkingen van deze medicijnen. Maar het kan ook de werking van deze medicijnen verminderen. Daarom is het belangrijk dat u folinezuur op het juiste moment gebruikt. In het geval van methotrexaat is dat meestal 12 tot 24 uur na het gebruik van methotrexaat. Dan kan methotrexaat eerst goed werken, voordat folinezuur de bijwerkingen stopt. Bij pyrimethamine moet u het vaak al gedurende de kuur gebruiken. Bij trimethoprim meteen na de kuur.

Kanker

Folinezuur wordt gebruikt bij een chemokuur (voor de behandeling van kanker) met fluorouracil. Dit medicijn werkt doordat de kankercel het inbouwt in zijn DNA. De cel kan zich dan niet meer delen. Om het medicijn in te bouwen heeft de kankercel vitamine B11 nodig, zoals folinezuur.

U moet folinezuur kort voor de chemokuur gebruiken. Er is dan voldoende vitamine B11 om het medicijn tegen kanker in het DNA van de kankercel in te bouwen. Het maakt zo de werking van de chemokuur sterker.

Vergiftiging

Folinezuur wordt soms gebruikt bij een vergiftiging met methotrexaat of met methanol.

Het wordt dan meestal in het ziekenhuis per injectie of per infuus toegediend.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Na injectie of infuus: koorts.

• Klachten van de maag en darmen.

  Neem bij klachten van de maag en darmen contact op met uw arts.

• Slapeloos zijn, onrust of depressie.

  Raadpleeg bij deze klachten uw arts.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit merkt u aan huiduitslag, jeuk of galbulten. Heeft u hier last van? Neem dan contact op met uw arts.

  Een ernstige overgevoeligheid merkt u aan benauwdheid, flauwvallen of een opgezwollen gezicht, keel of tong. Ga dan direct naar een arts of naar de Eerste-hulpdienst. 
  Bent u overgevoelig? Dan mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor dit medicijn. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Onopgemerkt blijven van vormen van bloedarmoede die worden veroorzaakt door een tekort aan vitamine B12 (onder andere pernicieuze anemie).

  Uw arts zal vooraf controleren of u aan deze vorm van bloedarmoede lijdt. Wanneer de bloedarmoede behandeld wordt, is het gebruik van folinezuur geen probleem.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?

Capsules
Slik de capsule met een half glas water.

Oogdruppels

• Was uw handen met water en zeep en droog ze goed af met een schone handdoek.
• Draagt u contactlenzen? Haal zowel harde als zachte lenzen uit uw oog voor u de oogdruppels gebruikt. Het hangt af van het soort conserveermiddel of u uw contactlenzen tussen de toedieningen door weer kunt indoen. Er zijn namelijk conserveermiddelen die zachte contactlenzen kunnen beschadigen. Kijk hiervoor in de bijsluiter van de verpakking. Harde contactlenzen kunt u eventueel na toedienen van de druppels weer indoen.
• Ga zitten op een stoel of een bank.
• Schroef het dopje van flesje en leg het dopje op de zijkant.
• Neem het flesje in uw hand alsof u een pen vasthoudt.
• Trek voorzichtig met de vingertoppen van uw andere hand het onderste ooglid naar beneden, zodat er een 'gootje' ontstaat.
• Buig uw hoofd achterover en kijk recht omhoog.
• Zet de hand met het flesje op de hand die het gootje maakt.
• Breng het flesje boven het omlaag getrokken ooglid (het gootje). Zorg ervoor dat het flesje uw oog, ooglid of wimpers niet raakt, anders bederven de oogdruppels sneller.
• Laat 2 druppels in het gootje vallen.
• Buig uw hoofd terug en doe voorzichtig uw oog dicht.
• De werkzame stof in deze oogdruppels kan te snel uit het oog verdwijnen doordat het via het traankanaaltje in de neusholte wegloopt. Druk daarom deze kanaaltjes na het indruppelen 1 minuut dicht. Dit doet u door zachtjes uw vinger in de holling tussen het oog en de neus te duwen, net onder het bobbeltje in de hoek van uw oog.
• Doe uw oog weer open.
• Draai de dop weer op het flesje.
• Was uw handen opnieuw met water en zeep.

Vindt u het lastig om de druppels goed in het oog te krijgen? Vraag dan in de apotheek om een oogdruppelhulp. 

Kijk op het etiket van uw apotheek hoe u dit medicijn moet bewaren en hoelang de druppels houdbaar zijn.

Injectie en infuus
U krijgt dit medicijn in het ziekenhuis van uw arts of verpleegkundige.

Wanneer?

Tegen de bijwerkingen van de medicijnen methotrexaat, trimethoprim of pyrimethamine:

• Pyrimethamine: als u risico loopt op bloedarmoede, dan gebruikt u folinezuur tegelijk met pyrimethamine op dezelfde dag. 
• Trimethoprim: als u bloedarmoede heeft, zal de arts meteen na het einde van de kuur elke dag een injectie geven met folinezuur tot de bloedarmoede over is.
• Methotrexaat bij kanker: u moet folinezuur meestal gebruiken vanaf 12 uur tot 24 uur na de methotrexaat. Bij een overdosering krijgt u direct een infuus dat 24 uur duurt.
• Methotrexaat tegen reuma: u moet folinezuur meestal 24 uur na de methotrexaat gebruiken. U moet het 1 keer per week gebruiken.
• Als u folinezuur-oogdruppels gebruikt bij methotrexaat: u druppelt 3 keer per dag.

Om het effect van een chemokuur te versterken:

• Wanneer u folinezuur gebruikt, hangt af van de chemokuur die u krijgt. Dit kan voor, tijdens of na de chemokuur zijn.

Hoelang?

• Tegen bijwerkingen van methotrexaat: gebruik folinezuur gedurende de hele behandeling.
• Tegen bijwerkingen van pyrimethamine en trimethoprim: u gaat door uw bloedwaardes weer goed zijn.
• Bij bloedarmoede: waarschijnlijk zult u folinezuur moeten gebruiken zolang u bloedarmoede heeft.
• Als aanvulling op chemotherapie: meestal eenmalig of enkele dagen voor elke chemokuur.

• Gebruikt u folinezuur tegen bijwerkingen van medicijnen of bij bloedarmoede? Neem folinezuur zodra u er aan denkt.
• Gebruikt u de oogdruppels?
  • Duurt het langer dan 2 uur voor u weer moet druppelen? Gebruik de oogdruppels dan alsnog. 
  • Duurt het korter dan 2 uur voor u weer moet druppelen? Sla de vergeten oogdruppels dan over. 
• Gebruikt u folinezuur om het effect van een chemokuur te versterken? Neem de folinezuur zodra u er aan denkt en meldt de arts dat u de tablet of capsules te laat heeft ingenomen.
• Krijgt u het infuus of de injectie? Neem zo snel mogelijk contact op met de arts of verpleegkundige voor een nieuwe afspraak.

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• De antibiotica co-trimoxazol (trimethoprim/sulfamethoxazol) en trimethoprim. De werking van het antibioticum kan afnemen. Overleg hierover met uw arts. Mogelijk moet u tijdelijk stoppen met folinezuur of krijg u een ander antibioticum. In sommige gevallen wordt folinezuur gebruikt om vergiftiging door trimethoprim te behandelen.

U kunt dit medicijn veilig gebruiken tijdens de zwangerschap of als u borstvoeding geeft. Het wordt al jarenlang gebruikt door zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, zonder problemen voor de baby.

U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen.

Ja, u heeft een recept nodig.

Folinezuur is sinds 1950 internationaal op de markt. Het is op recept te krijgen onder de merknamen Folikabi, Leucovorine, Rescuvolin en VoriNa, en als het merkloze Folinezuur in oogdruppels, capsules en injecties.

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.