Clomifeen

Clomifeen behoort tot een groep geneesmiddelen die de werking van de vrouwelijke oestrogeenhormonen gedeeltelijk nabootsen en gedeeltelijk tegenwerken. Het stimuleert hierdoor de afgifte van hormonen die voor de eirijping en eisprong zorgen.

Artsen schrijven dit middel voor aan vrouwen bij verminderde vruchtbaarheid. Soms schrijven artsen dit middel voor aan mannen bij een tekort aan testosteron met een kinderwens.

• Clomifeen zorgt dat eicellen in uw eierstokken beter rijpen en zet de eisprong in gang. Bij mannen helpt het bij de aanmaak van testosteron.
• Bij vrouwen bij wie het niet lukt om zwanger te raken, bijvoorbeeld door polycysteus ovariumsyndroom (PCOS). En soms bij mannen die te weinig testosteron aanmaken.
• Bij ongeveer 8 op de 10 vrouwen zorgt clomifeen voor voldoende rijpe eicellen. Dat is met een echo te controleren. Krijgt u een IVF-behandeling? Dan haalt uw arts de rijpe eicellen uit uw eierstokken om ze buiten het lichaam te laten bevruchten.
• Gebruik: u gebruikt dit medicijn meestal 5 dagen achter elkaar tijdens uw menstruatiecyclus. U krijgt een schema van uw arts.
• U kunt last krijgen van opvliegers (aanvallen van warmtegevoel, rood hoofd en zweten), misselijk voelen, diarree, buikpijn en gespannen borsten.
• Ook kunnen uw eierstokken te sterk reageren op het medicijn. U kunnen te veel eicellen ontwikkelen. Waarschuw uw arts als u last krijgt van ernstige buikpijn, diarree, overgeven of kortademig zijn.
• Het is belangrijk dat u zeker weet dat u niet zwanger bent als u met dit medicijn begint. 
• Geef geen borstvoeding als u dit medicijn gebruikt. Dit medicijn komt in de moedermelk en dat is slecht voor de baby. Ook maakt u minder moedermelk door dit medicijn.

Verminderde vruchtbaarheid

Voor een zwangerschap is een gerijpte eicel nodig. De eicel rijpt in de eierstokken. Als de eicel voldoende is ontwikkeld, komt hij vrij voor bevruchting. Dit heet de eisprong. Een mannelijke zaadcel kan daarna de vrijgekomen eicel bevruchten.

Clomifeen wordt gebruikt bij vrouwen die geen kinderen kunnen krijgen.

Behandeling
Een veel voorkomende oorzaak van verminderde vruchtbaarheid is als de eicellen zich niet voldoende ontwikkelen of als er geen eisprong optreedt. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een vergroeiing van de eierstokken (polycysteus ovarium syndroom, PCOS). Clomifeen wordt in dat geval gebruikt om de eirijping en eisprong te bevorderen.

Mocht de verminderde vruchtbaarheid komen doordat de zaadcellen de eicellen niet makkelijk kunnen bereiken, dan zal de arts de zaadcellen via inseminatie bij de eicellen brengen. Deze behandeling wordt ook wel IUI (intra uteriene inseminatie) genoemd. Clomifeen kan daarbij worden gebruikt om de eirijping te stimuleren.

Bij andere vormen van verminderde vruchtbaarheid kan In Vitro Fertilisatie (IVF) worden toegepast. Hierbij brengt men de eicellen buiten het lichaam in contact met de zaadcellen. Er zijn voor een IVF-behandeling meerdere eicellen nodig. Daarom wordt de eirijping soms gestimuleerd met clomifeen. Na de eisprong haalt de arts de rijpe eicellen uit de eierstokken om ze vervolgens buiten het lichaam te laten bevruchten.

Effect
Clomifeen bevordert de eirijping en eisprong, waarna de eicellen bevrucht kunnen worden door de mannelijke zaadcellen. Ongeveer acht op de tien vrouwen krijgt na stimulering met clomifeen rijpe eicellen. De kans op zwangerschap bij geslachtsgemeenschap is echter kleiner, namelijk bij ongeveer vijf op de tien vrouwen. Bij kunstmatige vruchtbaarheidsbehandelingen ligt deze kans hoger.

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven.

Bij vrouwen zijn dit de belangrijkste bijwerkingen:

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Opvliegers (aanvallen van warmtegevoel, rood hoofd en zweten)

• Overreactie van de eierstokken, waardoor zich te veel eicellen ontwikkelen. Dit kan ernstige klachten geven, met onder andere kans op trombose. De verschijnselen van deze overreactie merkt u na de eisprong: ernstige buikpijn, diarree, braken, plotselinge gewichtstoename van meer dan twee kilo, kortademigheid en niet of heel weinig plassen.

  Waarschuw bij deze verschijnselen meteen uw arts.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals diarree, buikkrampen, buikpijn, opgezette buik, misselijkheid en braken.

• Zwaarder worden

• Pijnlijke, gespannen borsten

• Hoofdpijn

• Hevigere menstruaties en tussentijds bloedverlies (doorbraakbloedingen)

• Tijdelijke verandering van het slijmvlies van de baarmoeder, waardoor zaadcellen moeilijker kunnen passeren.

  Meestal moet u dit middel maar enkele dagen gebruiken en is het slijmvlies weer hersteld op het moment van de geslachtsgemeenschap. Soms zal de arts een medicijn voorschrijven tegen deze bijwerking.

• Duizelig zijn.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Psychische klachten, zoals nerveus zijn, angstgevoelens, vermoeid zijn, prikkelbaa zijn, slapeloosheid, een draaierig gevoel en depressie.

• Oogklachten (wazig zien, kleurvlekken, lichtflikkeringen)

  Raadpleeg uw arts als u hier last van krijgt.

• Haarverlies

  Dit herstelt zich weer als u stopt met dit middel.

• Vaker moeten plassen

• Overgevoeligheid voor dit middel. Dit merkt u aan huiduitslag of galbulten.

  Raadpleeg bij deze verschijnselen uw arts. Geef aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor clomifeen. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u het middel niet opnieuw krijgt.

• Hartkloppingen of een versnelde hartslag

  Raadpleeg uw arts als u deze bijwerkingen opmerkt.

• Doof of tintelend gevoel in handen of voeten.

• Kan een aanval van acute porfyrie uitlokken. Acute porfyrie is een stofwisselingsziekte waarbij u aanvallen krijgt van buikpijn, overgeven, koorts en hartkloppingen.

  Heeft u acute porfyrie? Geef dit dan door aan uw apotheek. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn of andere uitlokkende medicijnen niet krijgt.

• Meerlingzwangerschap

  Door gebruik van dit middel kunnen zich meerdere eicellen tegelijkertijd ontwikkelen. Dit kan leiden tot tweelingen of meerlingen.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Hoe?

Tabletten: slikken met een half glas water.

Wanneer?

• Vrouwen: meestal moet u met dit medicijn beginnen op dag 3 of dag 5 van de menstruatie. De arts houdt met een echo in de gaten of de eicellen voldoende rijpen.
• Mannen: u gebruikt dit medicijn elke dag of om de dag.

Hoelang?

• Vrouwen: u gebruikt dit medicijn meestal 5 dagen achter elkaar tijdens uw menstruatiecyclus. U krijgt een schema van uw arts.
  Bent u na 6 cycli niet zwanger? Dan heeft het geen zin om dit medicijn te blijven gebruiken. Raadpleeg uw arts.
• Mannen: u gebruikt dit medicijn in overleg met uw arts.

Duurt het nog meer dan 8 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 8 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.

Clomifeen heeft een wisselwerking met veel andere hormonen. Hormonen kunnen elkaar tegenwerken of de combinatie kan juist nodig zijn voor een goed effect. Daarom is een deskundige begeleiding door een specialist noodzakelijk om de precieze combinatie van de verschillende hormonen te bepalen.

Zwangerschap
Clomifeen stimuleert de eisprong bij vrouwen die moeilijk zwanger worden. Het is belangrijk dat u zeker weet dat u niet zwanger bent als u met dit medicijn begint. 

Borstvoeding
Gebruik dit medicijn NIET als u borstvoeding geeft. Dit medicijn komt in de moedermelk. Het kan bijwerkingen bij het kind geven. Ook kan de hoeveelheid moedermelk door dit medicijn afnemen. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Misschien kunt u tijdelijk met dit medicijn stoppen. Of misschien kunt u overstappen op een ander medicijn. Of u kunt kunstvoeding geven.

U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit middel stoppen. Bedenk wel dat als u voortijdig stopt met dit middel, de behandeling kan mislukken.

Ja, u heeft een recept nodig.

Clomifeen is sinds 1961 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in tabletten als het merkloze Clomifeen.

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.