Introductie

Dabrafenib is een tyrosinekinaseremmer. Dit is een doelgerichte kankerremmende stof ('targeted therapy').

Artsen schrijven het voor bij een bepaalde vorm van huidkanker (melanoom), hersenkanker (glioom) en bij longkanker.

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Dabrafenib remt de groei van kanker.
• Bij bepaalde vormen van huidkanker (melanoom), hersenkanker (glioom) en bij longkanker.
• Capsule: slik de capsules heel door, zonder te kauwen, met een half glas water.
• Oplostablet (dispergeerbare tablet): laat de tablet uit elkaar vallen in water. Roer en drink op. Spoel het glas daarna met water en drink dat ook op.
• Neem dit medicijn in op een lege maag. Dus 1 uur voor of 2 uur na het eten. 
• Bijwerkingen die u direct merkt zijn: misselijkheid, braken en diarree. Drink bij braken en diarree extra. Dan heeft u minder kans op uitdroging.
• Een bijwerking die veel voorkomt is koorts.
• Op de huid kunnen wratten en andere vergroeiingen ontstaan. Meestal zijn deze onschuldig. Controleer uw huid regelmatig en raadpleeg bij veranderingen uw arts.
• Gewrichtspijn, huiduitslag en vermoeidheid komen vaak voor.
• Vraag advies wat u tegen de bijwerkingen kunt doen.
• U mag niet zwanger worden tijdens en gedurende minimaal 4 maanden na de behandeling.

Werking

Kanker

Kanker is een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende aandoeningen, waarbij lichaamscellen zich ongeremd vermenigvuldigen. Het gevolg zijn tumoren (gezwellen) of afwijkingen in bloed en lymfebanen. Het is een ernstige ziekte die fataal kan zijn als men er niets aan doet.

Dankzij nieuw onderzoek is tegenwoordig goede behandeling voor veel soorten kanker mogelijk. Bij snelle behandeling voorkomt u dat een kankergezwel doorgroeit in het omringende weefsel of dat het uitzaait. Bij uitzaaiingen ontstaat kanker op andere plaatsen in het lichaam.

Artsen schrijven dabrafenib voor bij: 

• Melanoom, een bepaalde vorm van huidkanker. Als een operatie niet mogelijk is, of als de kanker is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam.
• Glioom, kanker van de cellen die om de zenuwen in de hersenen heen zitten.
• Moeilijk behandelbare longkanker.

Oorzaak
In elke cel zit DNA. DNA bevat de erfelijke eigenschappen van ons lichaam, zoals de bloedgroep en de kleur van de ogen. Door het DNA weten cellen wat ze moeten doen, bijvoorbeeld ook hoe snel ze zich moeten delen. Bij een celdeling ontstaan uit één cel twee dochtercellen, met exact hetzelfde DNA als de moedercel. Als het stukje DNA dat de celdeling bestuurt beschadigd raakt, kan de cel zich sneller gaan delen. De dochtercellen van elke cel bevatten dezelfde beschadiging in het DNA. Daardoor gaan ook deze cellen zich ongeremd delen, met kanker tot gevolg.

Hoe de beschadiging in het DNA ontstaat, is vaak onbekend. Het lijkt soms te komen door chemische stoffen als teer in tabaksrook, of door asbest, alcohol, te veel of te vet voedsel, straling of door een erfelijke aanleg.

Verschijnselen
Kanker is een verraderlijke ziekte. Elke kankersoort veroorzaakt weer andere klachten. In het beginstadium zijn er vaak helemaal geen verschijnselen. Pas als een kankergezwel tegen zenuwen aan gaat drukken, is pijn te voelen.

Sommige klachten komen bij vrijwel alle kankersoorten voor, zoals erge vermoeidheid, gebrek aan eetlust en sterke vermagering (bijvoorbeeld meer dan drie kilo per maand).

Een melanoom doet zich vaak voor als een soort moedervlek. Veel mensen hebben er in het begin vrijwel geen klachten van. Maar elke moedervlek die langzaam of snel groter of dikker wordt, een grillige rand heeft, verkleurt, ontstoken raakt, gaat bloeden of jeukt kan melanoom zijn. Ga daarom voor controle naar een arts als u een dergelijke “moedervlek” opmerkt.

Bij kanker van de hersenen zijn de klachten afhankelijk van de plaats van de tumor en de druk van de tumor op het zenuwweefsel. Klachten kunnen zijn verlamming, problemen met horen, zien en spreken, epilepsieaanvallen en ernstige hoofdpijn. Ook kunnen mensen moeite krijgen met hun geheugen of de concentratie en trager gaan denken. 

Bij longkanker moet men ook hoesten, heeft men pijn op de borst en is men kortademig.

Behandeling
Artsen schrijven dabrafenib voor bij een bepaald type melanoom. De specialist controleert eerst of het type melanoom gevoelig is voor dit medicijn. Dabrafenib wordt alleen gebruikt als het melanoom niet met een operatie was weg te halen of als het melanoom is uitgezaaid. Dabrafenib wordt vaak samen gebruikt met een ander kankerremmend medicijn, namelijk trametinib. 

Bij glioom kan de behandeling bestaan uit een operatie, bestraling, en een chemokuur, zoals met dabrafenib. Het wordt vaak samen gebruikt met het kankerremmende medicijn trametinib. Het hangt af van de plaats en de grootte van de tumor of een operatie of bestraling mogelijk is. Soms wordt alleen een chemokuur gegeven. 

Ook schrijven artsen dabrafenib voor bij moeilijke behandelbare longkanker die sterk is uitgebreid. Meestal krijgt u het samen met trametinib.

Effect
Dabrafenib remt de groei van kankercellen. Het blokkeert de werking van een eiwit (enzym). Bepaalde kankercellen hebben dit enzym nodig om te groeien.

Bijwerkingen

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven.

Vooral op de huid kunnen wratten en andere vergroeiïngen ontstaan. Zeer zelden ook een nieuw melanoom. Controleer uw huid daarom regelmatig en raadpleeg uw arts bij elke verandering. Uw arts kan dan controleren of de verandering onschuldig is.

Door de lijst van bijwerkingen kan het lijken dat het middel erger is dan de kwaal. Maar de bijwerkingen komen lang niet bij iedereen in dezelfde mate voor. Bovendien gaan de bijwerkingen na de chemokuur meestal geleidelijk over.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende:

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Koorts of koude rillingen, soms met duizeligheid door een lage bloeddruk

  Waarschuw uw arts als uw temperatuur hoger is dan 38,5 graden Celsius. Als u ook trametinib gebruikt heeft u meer kans op koorts.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Gewrichtspijn, spierpijn, rugpijn, pijn in armen en benen. Zelden spierkrampen als u ook het medicijn trametinib gebruikt.

• Abnormale eeltvorming op de huid (hyperkeratose)

  Zelden ook lichtbruine ruwe plekken (actinische keratose). Deze komen vooral voor op de huid die veel in zonlicht komt, zoals van het gezicht en de handrug. De plekjes kunnen enkele millimeters tot enkele centimeters groot zijn. Veel ouderen hebben deze plekken. Zelden kan deze huidaandoening ontaarden in kanker. De plekken veranderen dan van grootte, gaan ontsteken of gaan pijn doen. Waarschuw uw arts zodra u huidveranderingen bemerkt.

• Maagdarm-klachten, zoals minder eetlust, misselijkheid, braken en diarree. Zelden juist verstopping.

  Zorg dat u extra drinkt als u diarree heeft en moet overgeven. Mogelijk helpt het om vaker te eten, maar dan kleine beetjes.
  Bij misselijkheid schrijft uw arts een antibraakmiddel voor. Overleg daarom met uw arts bij deze klachten.

• Hoofdpijn. Zelden duizeligheid als u ook het medicijn trametinib gebruikt.

• Hoesten

• Haaruitval

  Na stoppen begint het haar meestal binnen een maand weer te groeien.

• Huiduitslag

   Dit kan komen door overgevoeligheid, maar hoeft niet. (Zie bij 'Zeer zelden Overgevoeligheid'). Zelden andere huidklachten, zoals een droge jeukende huid, roodheid, glanzende bultjes. Ook huidbeschadigingen kunnen ontstaan, vaak door krabben. Zeer zelden overgevoeligheid van de huid voor zonlicht (zon, UV-lamp, zonnebank). Blootstelling aan zonlicht, zelfs voor korte perioden, kan huiduitslag, jeuk, roodheid en andere verkleuring van de huid of ernstige verbranding door de zon geven. Blijf daarom uit direct zonlicht, met name tussen 10.00 en 15.00 uur, draag beschermende kleding, waaronder hoed en zonnebril, smeer zonnebrandmiddel op met een sunblock van minimaal factor 15, gebruik lippenbalsem met minstens factor 15, ga niet onder de zonnebank.

• Het hand-voet-syndroom. Uw handen en voeten zijn dan pijnlijk, rood en gezwollen en kunnen tintelen of doof aanvoelen. De huid kan afschilferen en er kunnen zweren of blaren op de huid ontstaan.

  Dit kan voortduren als de therapie is gestopt. Waarschuw uw arts als u deze verschijnselen krijgt.

• Vermoeidheid en een zwak gevoel. Verzwakte spieren kunnen ook een aanwijzing zijn voor te weinig fosfaat in het bloed (zie onder Zelden).

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Huidkanker van het type plaveiselcel-carcinoom. In zeldzame gevallen ontstaat huidkanker van het type basaalcel-carcinoom.

  Deze typen huidkanker zijn goed te behandelen door het weg te snijden uit de huid. Als dit op tijd gebeurt, is de kans op uitzaaiing gering. Daarom is het belangrijk uw huid regelmatig te controleren en elke huidverandering direct te melden aan de arts.

• Te veel glucose in uw bloed (diabetes). Heeft u diabetes? Controleer dan vaker uw bloedglucose.

• Te weinig fosfaat in uw bloed. Een van de eerste verschijnselen is vaak spierzwakte. Waarschuw in dat geval uw arts.

• De hoeveelheid natrium in uw bloed kan te laag worden, als u ook het medicijn trametinib gebruikt.

• Veel zweten, voornamelijk als u ook trametinib gebruikt

• Hartritmestoornissen. U merkt dit soms alleen aan plotselinge duizelingen of als u even wegraakt. Vooral mensen met de hartritmestoornis verlengd QT-interval hebben hier kans op.

  Uw arts zal uw hartritme controleren en eventuele veranderingen beoordelen. Soms is het nodig dit medicijn tijdelijk te stoppen tot het hartritme weer normaal is.

• Te lage bloeddruk, voornamelijk als u ook trametinib gebruikt. 

  Hierdoor kunt u sneller flauwvallen. Raadpleeg uw arts als u hier last van heeft.

• Zenuwproblemen. Heeft u last van een tintelend of doof gevoel in de armen en benen of van een branderige pijn in handen of voeten? Waarschuw meteen uw arts.

  Meestal gaan deze verschijnselen weer weg, een enkele keer zijn ze blijvend. 

• Goedaardige gezwellen van de huid, zoals ouderdomswratten en steelwratjes

  Waarschuw uw arts zodra u huidveranderingen bemerkt, omdat zelden ook ernstige bijwerkingen op de huid kunnen ontstaan. Uw arts zal controleren of het om goedaardige gezwellen gaat en kan ze eventueel verwijderen.

• Verkoudheid, voornamelijk als u ook trametinib gebruikt. 

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Tumoren, zoals een nieuw melanoom

• Oogontsteking. U merkt dit aan rode ogen, pijn, wazig zien gevoeligheid voor licht of zwevende vlekjes voor de ogen.

  Waarschuw uw arts bij deze verschijnselen. Zeer zelden is namelijk sprake van een ernstige oogbeschadiging.

• Hartfalen. Overleg met uw arts bij hartkloppingen vermoeidheid, benauwdheid of dikke enkels en benen.

  Het komt vaker voor als u dabrafenib in combinatie gebruikt met trametinib.

• Ontsteking van het onderhuids vetweefsel. Raadpleeg uw arts als u gevoelige huidknobbels bemerkt.

• Nierproblemen. Waarschuw meteen uw arts bij koorts en uitdroging (te merken aan dorst, slaperigheid, een snelle hartslag en niet of weinig plassen).

• Ontsteking van de alvleesklier. Heeft u koorts met hevige buikpijn, misselijkheid en braken? Waarschuw dan uw arts.

• Ontsteking van de hartspier of het hartzakje. Neem bij hartklachten of benauwdheid contact op met uw arts heeft.

• Soms bobbels op hoofd, hals of armen met koorts (Sweet-syndroom)

  Waarschuw bij dergelijke huidaandoeningen uw arts of verpleegkundige.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. U merkt dat aan huiduitslag, galbulten of jeuk. Raadpleeg dan uw arts. In zeer zeldzame gevallen ontstaat een ernstige overgevoeligheid. Dit is te merken aan: koorts, ernstige benauwdheid, opgezwollen mond, tong, keel of gezicht, huiduitslag, ademhalingsproblemen, flauwvallen, blaren op de lippen en op de slijmvliezen van de mond en geslachtsdelen. Stop in deze gevallen met dit medicijn en waarschuw meteen een arts of ga naar de Eerstehulpdienst.

  Als u overgevoelig bent, mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef dat door aan de apotheker. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Uw huid kan gevoeliger worden voor UV-licht (zon, zonnebank, UV-lamp), voornamelijk als u ook trametinib gebruikt. 

  Dit kan jeuk, roodheid en ernstige verbranding geven. Ook kunt u last krijgen van huiduitslag en huidverkleuring. Begint u net met dit medicijn? Blijf dan uit direct zonlicht, vooral tussen 10:00 en 15:00 uur. Bescherm uw huid tegen de zon. Bijvoorbeeld met zonnebrandmiddel en beschermende kleding, zoals een hoed en een zonnebril. Ga niet onder de zonnebank. Krijgt u een ernstige reactie op de zon? Stop dan met dit medicijn en waarschuw uw arts.
  In zeer zeldzame gevallen kunnen door de zon de nagels losser gaan zitten.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.

Hoe?

• Capsules: neem de capsules in met een half glas water. Slik ze heel door, dus maak ze niet open.
• Oplostabletten (dispergeerbare tablet): Laat de tablet uiteen vallen in water. Roer even en drink dan op. Spoel het glas daarna met een beetje water en drink dat ook op.

Wanneer?

• Neem dit medicijn in op een lege maag. Dat is 1 uur voor of 2 uur na het eten. 
• Zorg dat er ongeveer 12 uur zit tussen beide innames. Als u bijvoorbeeld gewend bent om 8 uur te ontbijten en om 18:00 uur 's avonds te eten: neem dan de eerste dosis om 10:30 uur en de tweede om 22:30 uur. Of neem de eerste dosis om 7 uur 's ochtends en de tweede dosis om 20:30 uur 's avonds.
• Gebruikt u ook trametinib? Ook trametinib moet u op een lege maag innemen, maar dan 1 keer per dag. U kunt daarom 1 keer per dag beide medicijnen tegelijk innemen.

Hoelang?
Uw arts bepaalt aan de hand van het effect en de bijwerkingen bij u, hoelang u dit medicijn kunt gebruiken.

Vergeten

Het is belangrijk dat u dit medicijn consequent blijft slikken. Mocht u toch een dosis vergeten, neem deze dan zo snel mogelijk in. Maar slik geen dubbele dosis.

• U gebruikt dit medicijn 2 keer per dag: duurt het nog meer dan 6 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 6 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Verboden

autorijden?
Dit medicijn kan vermoeidheid en koorts met duizeligheid veroorzaken. Rijd geen auto als u hier last van heeft.

alcohol drinken?
Alcohol irriteert de slijmvliezen van het maagdarmkanaal. Het vergroot daardoor de kans op bijwerkingen op de maag en darmen. Gebruik daarom liever geen alcohol tijdens de kuur en zolang u last heeft van uw maag en darmen.

alles eten?
Rond de inname van dabrafenib mag u niet eten. Voedsel kan de hoeveelheid van dit medicijn in uw bloed verlagen. Hierdoor kan dit medicijn minder goed werken. Meer informatie leest u bij Hoe gebruik ik dit medicijn?

Verder kunt u alles eten wat uw maag verdraagt. Bepaalde soorten voedsel zijn echter af te raden als u last heeft van uw maag. Meer informatie over maagklachten leest u hier.

Wisselwerking

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• De antistollingsmiddelen acenocoumarol en fenprocoumon. Dabrafenib kan het effect van acenocoumorol en fenprocoumon versterken. Meld het aan de trombosedienst als u dabrafenib gaat gebruiken of als u gaat stoppen met dabrafenib.
• Het slaapmiddel midazolam. Dabrafenib kan het effect van midazolam verminderen. Overleg met uw arts. Uw arts zal een ander slaapmiddel voorschrijven. Als dat niet mogelijk is, zal de arts de dosering van midazolam aanpassen.
• de afweeronderdrukkende medicijnen everolimus en tacrolimus. Dabrafenib kan het effect van deze medicijnen verminderen. Overleg met uw arts. Uw arts zal een ander afweeronderdrukkend medicijn voorschrijven. Als dat niet mogelijk is, zal de arts de dosering aanpassen of de werking van het afweeronderdrukkend medicijn controleren.
• Bepaalde hiv-middelen. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

Sommige medicijnen verminderen de werking van dabrafenib. Mogelijk past uw arts de dosering aan. Of controleert de werking van dabrafenib. Overleg hierover met uw arts. Als u stopt met het medicijn duurt het een paar weken totdat dit effect op dabrafenib weg is.

• Medicijnen tegen tuberculose, rifampicine en rifabutine.
• Bosentan, een medicijn dat wordt gebruikt bij pulmonale arteriële hypertensie, een ernstige vorm van hoge bloeddruk in de longen.
• Medicijnen tegen epilepsie, zoals carbamazepine, fenobarbital, fenytoïne en primidon.
• Sint-janskruid (hypericum), een kruidenmiddel tegen depressieve klachten. Overleg met uw arts.

Sommige medicijnen kunnen de bijwerkingen van dabrafenib versterken. Overleg met uw arts als u een van de volgende medicijnen gebruikt.

• Claritromycine en erytromycine, antibiotica.
• Itraconazol en voriconazol, medicijnen om in te nemen tegen schimmelinfecties.
• Gemfibrozil, een medicijn tegen een te hoog cholesterol.
• Ketoconazol, een medicijn tegen de ziekte van Cushing.

Twijfelt u eraan of de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang zijn? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
U mag dit medicijn NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Er is een kans dat het aangeboren afwijkingen bij het kind veroorzaakt.
Gebruik daarom een goede anticonceptie tijdens de behandeling tot en met 2 weken na stoppen met het gebruik.

Borstvoeding
Geef GEEN borstvoeding als u dit medicijn moet gebruiken. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk komt en of het bijwerkingen bij het kind zal geven.

Stoppen

Een behandeling met dit medicijn is zwaar en kan moeilijk vol te houden zijn, ook al helpt het u de ziekte te verslaan. Wordt de behandeling u te zwaar, bespreek dat dan met uw arts of verpleegkundige. Samen kunt u de bijwerkingen bespreken en kijken of er alternatieven zijn.

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Dabrafenib is sinds 2013 internationaal op de markt. Het is te krijgen in capsules en oplostabletten (dispergeerbare tabletten) onder de merknamen Tafinlar en Finlee. 

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.