Introductie

Denosumab remt de botafbraak en versterkt de botten.

Artsen schrijven het voor bij botontkalking (osteoporose) en bij sommige vormen van kanker waarbij botverlies optreedt of een grote kans op botbreuken bestaat.

Highlight

• Denosumab remt de afbraak van botten.
• Bij botontkalking (osteoporose) en bij kanker als de botten door de behandeling eerder kunnen breken of door uitzaaiingen van kanker pijnlijk en broos worden.
• Zolang u dit medicijn gebruikt, heeft u minder kans op botbreuken. Bij kanker hangt het van uw ziekte af hoelang u dit moet gebruiken.
• De Prolia-injectie kunt u als u wilt zelf toedienen, een keer in de 6 maanden.
  De Xgeva-injectie wordt door een arts of verpleegkundige toegediend, een keer in de 4 weken.
• Mogelijke bijwerkingen: spierpijn of pijn in uw gewrichten, vooral van armen of benen. Verder infecties, zoals blaasontsteking of bronchitis, verstopping, haaruitval en huiduitslag. Raadpleeg bij deze verschijnselen uw arts.
• Xgeva-injecties zijn sterker. Daardoor kunt u ook last krijgen van kortademig zijn en diarree.
• Tijdens en gedurende 5 maanden na de behandeling mag u niet zwanger worden.
• Geef geen borstvoeding als u dit medicijn gebruikt. Het is niet zeker of dit medicijn veilig is voor de baby.

Download de samenvatting

Werking

Botontkalking

Er hoort een voortdurend evenwicht te zijn tussen aanmaak en afbraak van botten.
Bij botontkalking (osteoporose) is de afbraak sterker dan de aanmaak, waardoor de botten brozer worden. Daardoor breken ze eerder en kunnen de wervels van de ruggengraat inzakken.

U merkt zelf meestal niet dat u botontkalking heeft. Uw arts kan met een botdichtheidsonderzoek bekijken hoe stevig uw botten zijn.

Oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken voor botontkalking. De belangrijkste zijn:

• ouder worden: vanaf ongeveer 45jaar is de aanmaak van bot minder dan de afbraak. Dit is het geval bij zowel mannen als vrouwen, maar mannen hebben meestal sterkere botten dan vrouwen. Ze hebben hierdoor minder snel last van botontkalking;
• de overgang bij vrouwen, doordat het lichaam vanaf de overgang minder oestrogenen aanmaakt. Oestrogenen zijn vrouwelijke geslachtshormonen die ook zorgen voor een evenwicht tussen de aanmaak en de afbraak van botweefsel. Hoe minder oestrogenen, hoe zwakker de botten;
• verwijdering van de eierstokken bij vrouwen, aangezien de eierstokken oestrogenen aanmaken, die weer voor  de botopbouw zorgen;
• gebruik van veel bijnierschorshormonen (corticosteroïden), zoals prednison, gedurende langere tijd of gebruik van bepaalde medicijnen die gebruikt worden bij prostaatkanker en borstkanker. Deze hebben botontkalking als bijwerking.
• te weinig beweging. Beweging stimuleert de botopbouw.
• te weinig vitamine D. Vitamine D zorgt dat de botten calcium (kalk) opnemen. Vitamine D wordt onder invloed van zonlicht in de huid gemaakt. Als u weinig in de buitenlucht komt of een donkere huid heeft, heeft u kans op een tekort aan vitamine D.
• te weinig calcium (kalk) in het voedsel. Voldoende calcium krijgt u binnen met minimaal 4 zuivelconsumpties per dag, zoals een glas melk, een bakje yoghurt of een boterham met kaas.

Behandeling
Bij botontkalking schrijven artsen meestal eerst medicijnen van het type bisfosfonaat voor, zoals alendroninezuur of risedroninezuur.
Als deze eerste-keuze-middelen niet voldoende helpen of niet gebruikt kunnen worden, dan kan de arts denosumab voorschrijven.

Werking
Denosumab remt de cellen in het bot die de botafbraak verzorgen. De botten blijven hierdoor steviger. U heeft minder kans op botbreuken.

Als u het samen met voldoende calcium en vitamine D gebruikt, worden uw botten sterker.
Het is een injectie die één keer per 6 maanden wordt toegediend.

Kanker

Denosumab wordt gebruik bij verschillende vormen van kanker. Namelijk kanker waarbij sprake is van botverlies met meer kans op botbreuken of bij uitzaaiingen van kanker in de botten.

Prostaatkanker
Bij de behandeling van prostaatkanker zal men vaak de lichaamseigen aanmaak van het mannelijke geslachtshormoon (testosteron) remmen. Testosteron laat een gezwel namelijk groeien, dus het remmen daarvan helpt om kanker tot staan te brengen.
Testosteron heeft een gunstig effect op de botten. Als het wordt geremd verdwijnt dit. Hierdoor ontstaat sneller botontkalking (osteoporose) en kunnen eerder botbreuken ontstaan.
Meestal schrijven artsen bisfosfonaten voor tegen deze botontkalking. Als deze onvoldoende helpen kan de arts denosumab voorschrijven. Het is een injectie die eenmaal in de 6 maanden wordt toegediend.

Kanker met uitzaaiingen naar de botten
Uitzaaiingen van kanker kunnen zich in de botten nestelen en zo het botweefsel aantasten.
Hierdoor ontstaat botpijn in de rug, ribben, nek of bekken. Ook kunnen de botten zomaar breken en de ruggenwervels inzakken.
Om de botten te verstevigen en de kans op botbreuken te verminderen, kan de arts medicijnen voorschrijven, zoals bisfosfonaten. Ook kan de arts denosumab in hoge dosering voorschrijven. U heeft dan minder kans op botbreuken. Deze injectie wordt eenmaal in de 4 weken toegediend.

Reusceltumor
Bij een reusceltumor wordt een deel van een bot afgebroken. Op die plek gaan de tumorcellen groeien. Het is een vorm van botkanker die zich meestal niet uitzaait (‘goedaardig’). Het kan wel doorgroeien en verzwakt het bot. Het komt heel zelden voor. Meestal wordt de aandoening met een operatie verholpen. Soms schrijft de arts denosumab voor om de groei van de cellen te remmen.

Werking
Denosumab remt de de cellen in het bot die de botafbraak verzorgen. De botten blijven hierdoor steviger. U heeft minder kans op botbreuken.

Bijwerkingen

Gebruik bij botontkalking bij vrouwen en bij mannen met prostaatkanker (lage dosering 2 keer per jaar, zoals Prolia®)

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Pijn in spieren en gewrichten, vooral van armen of benen 
   

  Heeft u hier veel last van? Neem dan contact op met uw arts. Zeer zelden, vooral na meerdere jaren gebruik, scheurtjes in het bot van het dijbeen. Dit merkt u aan pijn in uw liesstreek, dijbeen of heup. Neem dan contact op met uw arts

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Infecties van de urinewegen of de luchtwegen. Zeer zelden oorinfecties. Raadpleeg uw arts bij buikpijn, pijn bij het plassen, vaak moeten plassen, hoesten, benauwdheid of oorpijn.

• Maagdarmklachten, zoals buikpijn of verstopping

  Gebruik vezelrijke voeding en drink minstens 1.5 liter vocht per dag. Blijft u verstopping houden, raadpleeg dan uw arts. Zeer zelden ontsteking van uitstulpingen van de darmwand (diverticulitis). Raadpleeg uw arts bij buikpijn, braken, een opgezette buik of koorts.

• Ischias (beknelling van een zenuw in de rug). Dit merkt u aan een stekende, branderige pijn, tintelingen of een doof gevoel in uw rug, billen of benen.

  Raadpleeg uw arts als u hier last van heeft.

• Haaruitval

• Huiduitslag

  Dit is meestal onschuldig, maar kan soms wijzen op overgevoeligheid voor dit medicijn (zie bij Zeer zelden, Overgevoeligheid). Zeer zelden een ernstige huidinfectie (wondroos). Waarschuw uw arts, als u last krijgt van een gezwollen rode plek, meestal op een onderbeen, die heet en gevoelig aanvoelt.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Te weinig calcium in het bloed. Krijgt u last van jeuk of tintelingen op de huid, onverklaarbare spierpijn, spierkrampen, spierschokken, epileptische aanvallen, hartkloppingen of een overslaand hart? Waarschuw dan uw arts. Deze verschijnselen kunnen duiden op te weinig calcium. Dit komt vaker voor bij mensen met een verminderde nierwerking en bij mensen die denosumab gebruiken bij kanker met uitzaaiingen naar de botten (Xgeva®).
   

  Voor u met dit medicijn begint en 2 weken na de eerste injectie, zal uw arts zal uw bloed controleren op de hoeveelheid calcium. Meestal moet u ook extra calcium en vitamine D gebruiken om deze bijwerking te voorkomen.

• Pijn in de kaak of oor, oorontsteking of loopoor

  Raadpleeg uw arts als dit niet overgaat. Het kan namelijk wijzen op een beschadiging van het kaakgewricht of het botweefsel rond het oor. De kans hierop neemt toe als u dit medicijn meerdere jaren gebruikt.
  Deze klachten kunnen eerder ontstaan na een tandheelkundige ingreep in de mond, zoals het trekken van tanden en kiezen. Overleg met uw arts als u een behandeling van tandarts of kaakchirurg nodig heeft.
  Verzorg uw gebit goed en laat uw gebit regelmatig door uw tandarts controleren.
  Ook als u al gestopt bent met denosumab kan botbeschadiging van de kaak optreden. Waarschuw meteen uw (tand)arts als u last krijgt van uw mond of gebit, zoals loszittende tanden of kiezen en pijn of zwelling.

• Huiduitslag in de vorm van witte of rode vlekjes en verdikkingen op de huid en de slijmvliezen

  U kunt last krijgen van blaasjes in de mond of op de geslachtsdelen. Dit is een vorm van overgevoeligheid. Neem contact op met uw arts als u hier last van krijgt.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit merkt u aan huiduitslag, jeuk of galbulten. Een ernstige overgevoeligheid is te merken aan benauwdheid of een opgezwollen gezicht, tong of lippen. Waarschuw dan onmiddellijk een arts of ga naar een Eerste-hulpdienst.
   

  In beide gevallen mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef dat aan de apotheker door. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

Gebruik bij kanker met uitzaaiingen naar de botten (hoge dosering elke 4 weken, zoals Xgeva®)

De bijwerkingen zoals hierboven genoemd kunnen vaker voorkomen. Bovendien kunnen de volgende bijwerkingen ook optreden.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Kortademigheid

• Diarree

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Te weinig fosfaat in het bloed. U merkt dit aan spierzwakte.

  Raadpleeg uw arts als u dit merkt.

• Veel zweten

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Hoe?

Prolia
De injectie kunt u zelf toedienen of door een arts of verpleegkundige laten toedienen. De beste plaats voor de injectie is de bovenkant van uw dijen of uw buik. In de verpakking zit een sticker, die u kunt gebruiken om uzelf eraan te herinneren wanneer het weer tijd is voor de volgende injectie.

Gebruik de injectie alleen als de vloeistof helder is. De injectie moet u in de koelkast bewaren. Voor gebruik moet u de injectie op kamertemperatuur laten komen.

Xgeva
De arts of verpleegkundige zal de injectie toedienen. De beste plaats voor de injectie is uw dij, buik of bovenarm.

Wanneer?
Prolia: eenmaal in de 6 maanden
Xgeva: eenmaal in de 4 weken

Hoelang?
Botontkalking: uw arts zal elke 5 jaar bepalen of het nog zinvol is de behandeling voort te zetten.
Kanker: hoelang u dit medicijn moet gebruiken hangt af van hoe uw ziekte verloopt.

Vergeten

Dient een verpleegkundige de injectie toe en bent u de afspraak vergeten? Neem zo snel mogelijk contact op met de arts of verpleegkundige.

Dient u zichzelf de injecties toe? Bij een injectie 2 keer per jaar: dien de injectie zo snel mogelijk toe. Bent u meerdere weken te laat? Verschuif dan ook de volgende dosis.

Verboden

autorijden en alcohol drinken?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

alles eten?
U mag alles eten. Bij botontkalking is het belangrijk voldoende calcium en vitamine D te gebruiken. Dit helpt bij de botaanmaak.

Calcium zit vooral veel in zuivelproducten, zoals melk, yoghurt en kaas.
Vitamine D zit maar weinig in voedsel, een klein beetje wordt toegevoegd aan margarine. De meeste vitamine D maken mensen zelf in hun huid aan, onder invloed van zonlicht.

Soms schrijft de arts een calcium- en vitamine D-preparaat voor, als u te weinig calcium of vitamine D binnenkrijgt.

Wisselwerking

Van dit middel zijn geen belangrijke wisselwerkingen met andere medicijnen bekend.

Zwangerschap

Zwangerschap
Gebruik dit medicijn NIET als u zwanger bent of wilt worden. In theorie kan dit medicijn schadelijk zijn voor de botopbouw en ontwikkeling van de baby. Tijdens en tot 5 maanden na de laatste injectie mag u niet zwanger worden. Bespreek met uw arts een betrouwbare anticonceptiemethode.

Gebruikt u dit medicijn al en heeft u een kinderwens? Overleg dan ook met uw arts. Misschien kunt u tijdelijk met dit medicijn stoppen of misschien kunt u overstappen op een ander medicijn.

Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft of stop de borstvoeding. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de baby.

Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander middel voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stoppen

Als u stopt neemt de kans toe op botbreuken en botpijn. Stop niet zomaar; overleg met uw arts of een andere behandeling nodig is.

Handelsinformatie

Denosumab is sinds 2010 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in injectie onder de merknamen Prolia en Xgeva.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.