Introductie

Rifabutine is een rifamycine-antibioticum. Rifamycine-antibiotica werken tegen infecties met bacteriën

Artsen schrijven het voor bij bepaalde infecties met bacteriën, namelijk infecties met de MAC-bacterie en tuberculose (tbc).

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Rifabutine doodt bacteriën (antibioticum). De infectie geneest binnen enkele maanden.
• Bij tuberculose (tbc) en bij infecties met de MAC-bacterie.
• Bij tuberculose duurt de kuur 6 tot 9 maanden. Soms langer. Bij een MAC-infectie moet u rifabutine waarschijnlijk de rest van uw leven gebruiken.
• Maak de hele kuur af. Ook als de infectie genezen lijkt, want misschien zijn er nog bacteriën over.
• U kunt het medicijn elk moment van de dag innemen. Kies vaste tijdstippen, zodat u het niet vergeet.
• Rifabutine kan maagdarmklachten geven, zoals misselijkheid, diarree en winderigheid. Krijgt u last van uw maag? Neem rifabutine dan met voedsel in.
• Uw huid kan verkleuren. Ook ontlasting, zweet, traanvocht en speeksel kunnen rood of oranje verkleuren. Dit is onschuldig. Daarnaast kunnen contactlenzen verkleuren. Bij zachte lenzen is deze verkleuring blijvend.
• Veel wisselwerkingen met andere medicijnen. Vraag uw apotheker of u dit medicijn veilig kunt gebruiken met uw andere medicijnen.

Werking

Infecties met bacteriën

Rifabutine wordt vooral toegepast bij een infectie met Mycobacterium Avium Complex (MAC-bacterie) en bij tuberculose.

MAC-infecties

Oorzaak
MAC is een bacterie van de Mycobacterium-soort. Deze lijkt op de bacterie die verantwoordelijk is voor tuberculose, maar is meestal onschadelijk voor gezonde mensen. Als de weerstand heel laag is, zoals bij hiv-patiënten, kunnen deze bacteriesoorten wel ziekteverschijnselen geven.

Verschijnselen
De eerste verschijnselen zijn hoge koorts, koude rillingen, gewichtsverlies, maagpijn, vermoeidheid en bloedarmoede. Als de infectie zich uitbreidt in het lichaam ontstaan leverontsteking, longontsteking en andere ernstige reacties van het lichaam op een infectie (sepsis).

Behandeling
Bij hiv-patiënten en andere mensen met een verlaagde afweer, is een behandeling met antibiotica nodig.

Artsen schrijven rifabutine voor in combinatie met de antibiotica azitromycine of claritromycine. Bij uitgebreide infecties schrijven ze het ook voor samen met andere medicijnen tegen tuberculose, zoals ethambutol. Dit voorkomt dat de bacteriën ongevoelig (resistent) worden voor rifabutine.

Rifabutine wordt soms ook gebruikt om MAC-infecties te voorkomen.

Werking
Rifabutine doodt bacteriën die MAC-infecties veroorzaken.

Tuberculose

Oorzaak
Tuberculose is een infectie door de tuberkelbacterie. Iemand die 'open' tbc heeft, kan door hoesten, niezen of praten de bacterie in de lucht verspreiden. Door inademen van deze lucht kan men besmet worden.

Verschijnselen
Als u voldoende afweer heeft, kunt u een lichte longontsteking krijgen. Deze geneest meestal binnen enkele weken. Vaak verloopt de infectie zo licht, dat u deze niet eens opmerkt. De bacterie kan echter wel aanwezig blijven en soms jaren later weer de kop opsteken.

Als uw weerstand onvoldoende is, kunnen de longen ontstoken blijven. Soms in een 'gesloten' (niet besmettelijke) vorm, soms in een open wond, de 'open' (besmettelijke) tbc. Via de lymfe en het bloed kan de ontsteking zich uitbreiden naar andere delen van het lichaam, zoals de klieren, botten en hersenvliezen.

Behandeling
Als u ('gesloten of 'open') longtuberculose heeft, moet u gedurende minstens 6 maanden een combinatie van antibiotica gebruiken. Als de tuberculose ook in andere organen zit, of als u een verminderde weerstand heeft, kan de kuur een jaar of langer duren. Deze lange kuur is nodig om alle achtergebleven bacteriën te bestrijden.

Meestal schrijft de arts een combinatie van antibiotica voor bij tbc. Bijvoorbeeld rifampicine, isoniazide, ethambutol en pyrazinamide. Als u rifampicine niet verdraagt, of als u rifampicine niet samen met uw andere medicijnen kan gebruiken, kan de arts rifabutine voorschrijven.

Werking

Rifabutine doodt tuberkelbacteriën. Het duurt enkele maanden voordat de infectie is genezen.

Bijwerkingen

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Rode of oranje verkleuring van urine, moedermelk, zweet, traanvocht en speeksel. Ook de huid kan verkleuren. Dit is onschuldig. Let op: contactlenzen en kleding kunnen ook verkleuren. Zeker bij zachte contactlenzen is de verkleuring blijvend en niet meer te verwijderen.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Meer kans op infecties. Neem bij de volgende verschijnselen contact op met uw arts: onverklaarbare koorts of keelpijn en blaasjes in de mond en keel. Neem ook altijd contact op met uw arts bij infecties zoals verkoudheid, keelontsteking, griep, steenpuisten en andere huidinfecties.

  Deze bijwerking ontstaat doordat het lichaam minder witte bloedcellen aanmaakt. Uw arts zal uw bloed regelmatig controleren.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid en zeer zelden braken, diarree en winderigheid. Hier heeft u met name kans op als u rifabutine samen met het antibioticum azitromycine gebruikt. Ook verstoorde smaak komt voor.

  Bij maagklachten kunt u het medicijn het best na het eten of met wat voedsel innemen. Zeer zelden komt ernstige diarree voor. U heeft dan last van waterdunne diarree, buikpijn, buikkramp en soms koorts. Dit wijst op een ernstige ontsteking van de dikke darm. Waarschuw dan direct een arts.

• Koorts, spierpijn of zeer zelden hoofdpijn.

• Bloedarmoede en een verhoogde kans op bloedingen, zoals bloedneuzen. Neem bij de volgende verschijnselen contact op met uw arts: extreme vermoeidheid, bleke huid en slijmvliezen, bloedneuzen, blauwe plekken en onderhuidse bloedinkjes.

  Deze bijwerkingen ontstaan doordat het lichaam minder rode bloedcellen en bloedplaatjes aanmaakt.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. U merkt dat aanhuiduitslag of kortademigheid.

  Raadpleeg dan uw arts. In zeldzame gevallen ontstaat een ernstige overgevoeligheid. Dit is te merken aan: koorts, ernstige benauwdheid, opgezwollen mond, tong, keel of gezicht, huiduitslag, ademhalingsproblemen, flauwvallen, blaren op de lippen en op de slijmvliezen van de mond en geslachtsdelen. Stop in deze gevallen met dit medicijn en waarschuw meteen een arts of ga naar de Eerstehulpdienst.

  In zeer zeldzame gevallen kunnen verschijnselen van de ziekte Lupus erytematodes (LE) ontstaan. Vooral als u rifabutine samen met de antibiotica ciprofloxacine of claritromycine gebruikt. U merkt dit aan koorts, een opvallende roodheid van de huid, overgevoeligheid voor zonlicht en gewrichtsklachten. Waarschuw dan direct een arts.

  Als u overgevoelig bent, mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef dat door aan de apotheker. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Leverafwijkingen, zoals geelzucht. Waarschuw een arts bij een gele kleur van uw huid, tandvlees of oogwit.

• Gewrichtspijn en gewrichtsontsteking, vooral als u rifabutine samen met de antibiotica claritromycine of azitromycine gebruikt.

• Ontsteking in het oog. U heeft hier meer kans op als u ook het antibioticum claritromycine, de antischimmelmiddelen fluconazol of itraconazol of het hiv-middel ritonavir gebruikt.

  In deze gevallen is een regelmatige controle op ontstekingen in het oog nodig. Raadpleeg direct een arts, als u last van uw ogen krijgt.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Wanneer?
U kunt het medicijn innemen op elk moment van de dag. Het beste kunt u een vast tijdstip kiezen, bijvoorbeeld 's ochtends, dan vergeet u minder snel een dosis. Als u last krijgt van uw maag door dit medicijn, kunt u het het best na het eten of met wat voedsel innemen.

Hoelang?

• Gebruikt u dit medicijn tegen een MAC-infectie? Dan zult u het langdurig moeten blijven gebruiken, meestal minstens 1 jaar.
• Gebruikt u dit medicijn bij tuberculose? Dan duurt de kuur 6 tot 9 maanden of langer.

Houd er rekening mee dat u de kuur niet mag onderbreken en dat u hem helemaal moet afmaken. Ook al merkt u van de infectie vóór afloop van de kuur niets meer. Dit betekent namelijk niet dat alle bacteriën zijn verdwenen.

Vergeten

• Gebruikt u dit medicijn 1 keer per dag? Neem de vergeten dosis zo snel mogelijk in. Duurt het minder dan 8 uur voordat u de volgende dosis moet innemen? Sla dan de vergeten dosis over en hervat uw normale schema. De vergeten dosis neemt u aan het eind van de kuur in. U verschuift dus het moment waarop u de kuur beëindigt. Maakt u wel de volledige kuur af, anders bestaat de kans dat de klachten terugkeren.
• Gebruikt u dit medicijn 3 keer per week? En merkt u dit op de dag van de gemiste dosis of de dag erna? Neem de vergeten dosis dan zo snel mogelijk in. Is het al de dag van de volgende dosis? Sla dan de vergeten dosis over. Neem nooit een dubbele dosis op één dag.

Verboden

autorijden?
In zeldzame gevallen ontstaan extreme vermoeidheid of problemen met zien. Neem geen deel aan het verkeer als u hier last van heeft.

alcohol drinken?
Alcohol versterkt de kans op leverafwijkingen. Gebruik daarom liever geen alcohol.

alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Wisselwerking

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Anticonceptiepil. Rifabutine vermindert de betrouwbaarheid van de pil en de meeste andere hormoonbevattende anticonceptiemethoden. Hierdoor stijgt de kans op een zwangerschap. Overleg met de arts of u een spiraaltje of de prikpil kunt gebruiken. Als dat niet mogelijk is moet u condooms gebruiken naast de pil tot en met 4 weken nadat u met rifabutine bent gestopt.
  Ook de betrouwbaarheid van de morning-afterpil met levonorgestrel of ulipristal kan verminderd zijn. Dit geldt ook als u rifabutine in de afgelopen 4 weken heeft gebruikt. Overleg hierover met uw arts.
• De antibiotica claritromycine en erytromycine en de antischimmelmiddelen fluconazol, isavuconazol, itraconazol, posaconazol en voriconazol. De hoeveelheid rifabutine in het bloed kan door deze medicijnen stijgen. Hierdoor kunt u last krijgen van ernstige bijwerkingen aan het oog. Bovendien kan rifabutine de werking van deze middelen (behalve fluconazol) verminderen.
• Ketoconazol, een medicijn tegen de ziekte van Cushing.
• Buiktyfusvaccin (capsule). Het buiktyfusvaccin dat u via de mond kunt innemen, mag u niet gebruiken. Het is wel mogelijk het vaccin via een injectie te krijgen. Neem hierover contact op met uw arts.
• Sommige medicijnen tegen hiv en hepatitis C. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

Rifabutine vermindert de werking van onderstaande medicijnen. Als u een van deze medicijnen gaat gebruiken, overleg dan met uw arts of apotheker. Uw arts zal de dosering van onderstaande medicijnen goed controleren. Ook als u stopt met het medicijn zal de arts extra controleren. Stop dus niet zelf het gebruik, maar overleg eerst met uw arts.

• het medicijn tegen ADHD guanfacine;
• de afweeronderdrukkende medicijnen ciclosporine, everolimus, sirolimus en tacrolimus;
• de antistollingsmedicijnen, acenocoumarol en fenprocoumon. De werking van acenocoumarol en fenprocoumon kan afnemen. Meld het aan de trombosedienst als u rifabutine gaat gebruiken. Ook als de dosering van rifabutine wijzigt of als u stopt met rifabutine, moet u de trombosedienst hierover inlichten.
• de antistollingsmedicijnen apixaban, dabigatran, edoxaban, rivaroxaban en ticagrelor;
• bedaquiline, een medicijn tegen tuberculose;
• bijnierschorshormonen (corticosteroïden), zoals cortison, dexamethason, hydrocortison, fluticason, prednison en prednisolon. Dit is alleen van belang als u het bijnierschorshormoon langdurig moet gebruiken;
• de cholesterolverlagende medicijnen atorvastatine en simvastatine;
• dapson, een medicijn tegen lepra;
• de medicijnen tegen depressie buspiron en mirtazapine;
• doxycycline, een antibioticum;
• ebastine, een anti-allergiemedicijn;
• de medicijnen tegen epilepsie perampanel, topiramaat en zonisamide;
• fesoterodine, een medicijn tegen urine-incontinentie;
• de medicijnen tegen hartritmestoornissen disopyramide en kinidine;
• ivabradine, een middel tegen pijn op de borst;
• macitentan, een middel tegen pulmonale arteriële hypertensie (hoge bloeddruk in de longen);
• de medicijnen tegen malaria atovaquon en mefloquine;
• de medicijnen tegen misselijkheid en braken aprepitant, fosaprepitant en netupitant;
• methadon, een medicijn tegen hevige pijn en tegen verslaving. Als u start met rifabutine kunt u ontwenningsverschijnselen krijgen;
• de medicijnen tegen psychose aripiprazol, brexpiprazol, broomperidol, cariprazine, clozapine, haloperidol, lurasidon, risperidon quetiapine en sertindol;
• de medicijnen tegen reuma of andere chronische ontstekingen tofacitinib en upadacitinib;
• de slaap- en rustgevende middelen alprazolam, midazolam, zolpidem en zopiclon;
• tolvaptan, een medicijn gebruikt bij nierziekte;
• het medicijn tegen vleesbomen in de baarmoeder ulipristal.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Overleg met uw arts of u kunt overstappen op een ander medicijn. Er zijn niet veel zwangere vrouwen die dit medicijn hebben gebruikt. Daarom is niet zeker of het medicijn altijd veilig is.

Het is wel belangrijk dat tuberculose en MAC-infecties worden behandeld. Deze ziektes zijn namelijk een grotere bedreiging voor de baby dan het gebruik van de medicijnen. Overleg daarom met uw arts. Misschien kunt u overstappen op een medicijn waarmee meer ervaring is bij het gebruik tijdens zwangerschap.

Borstvoeding
Gebruik dit medicijn NIET als u borstvoeding geeft, of stop de borstvoeding. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk is voor de baby. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stoppen

Stop alleen als u de kuur heeft afgemaakt. Als u eerder stopt heeft u kans dat niet alle bacteriën verdwenen zijn. De infectie blijft dan bestaan of keert terug. Maak dus altijd de kuur af, volgens de aanwijzingen van uw arts.

Als u allergische reacties of ernstige bijwerkingen krijgt, moet u wel stoppen met de kuur. Neem in dat geval direct contact op met uw arts.

Handelsinformatie

Rifabutine is sinds 1992 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in capsules onder de merknaam Mycobutin.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.