Introductie

Natriumfosfaat werkt laxerend en bindt calcium (kalk). Het bevat fosfor, dat nodig is bij belangrijke lichaamsfuncties.

Artsen schrijven natriumfosfaat voor bij een tekort aan fosfaat in het bloed onder andere door bepaalde nierziekten, en bij nierstenen.

Highlight

• Natriumfosfaat werkt laxerend en bindt kalk. Het bevat bovendien fosfor. Fosfor is nodig voor veel belangrijke lichaamsfuncties.
• Om de darmen leeg te maken, bij een tekort aan fosfor en bij nierstenen die kalk bevatten.
• Darmen leegmaken voor een darmonderzoek of operatie (darmspoeling): binnen een paar uur merkt u dat uw ontlasting op gang komt.
• Nierstenen: neem in tijdens de maaltijden en vlak voor u naar bed gaat.
• Veel voorkomende bijwerkingen zijn maagdarmklachten (zoals misselijkheid, overgeven, diarree, buikpijn en opgezette buik, diarree). Heeft u hier last van? Overleg met uw arts.
• Andere bijwerkingen: duizeligheid, koude rillingen en zwak gevoel.
• Het evenwicht tussen de verschillende mineralen in uw bloed kan verstoord raken. De arts zal uw bloed daarom regelmatig controleren.

Werking

Vitamine- en mineralengebrek

Fosfor is nodig voor veel lichaamsfuncties, zoals:

• de werking van enzymen die voedingsstoffen verwerken, zoals koolhydraten, vetten en eiwitten;
• de stevigheid van cellen. Het is namelijk een bouwstof van de celwand;
• aanmaak van erfelijke materiaal in de celkernen (chromosomen ofwel DNA). 

Oorzaak
De meeste mensen krijgen voldoende fosfor binnen via het voedsel. Een tekort aan fosfor kan onder andere ontstaan als:

• de nieren te veel fosfor via de urine uitscheiden, bijvoorbeeld bij sommige nieraandoeningen;
• de darmen te weinig fosfor opnemen. Bijvoorbeeld door gebruik van bepaalde medicijnen;
• als de bijschildklieren te sterk werken;
• er een aangeboren "fout" in de stofwisseling is;
• men ondervoed is, zoals bij ernstig alcoholisme, anorexia nervosa of bij behandeling van kanker. Soms is het fosfaattekort pas te merken als men weer veel is gaan eten of voedsel via een sonde heeft gekregen. Het kan ook optreden bij te vroeg geboren baby’s die zo snel groeien dat de moedermelk onvoldoende fosfor biedt.

Verschijnselen
Een te laag fosfaatgehalte merkt u pas na enige tijd. Naarmate het fosfaat verder zakt kunt u klachten krijgen zoals: ernstige spierpijn, spiertrillingen, verzwakte spieren, pijn in de botten, moeheid, vallen en gebrek aan eetlust.

Werking
In natriumfosfaat zit fosfor. Natriumfosfaat vult het tekort aan fosfor in het lichaam aan. De verschijnselen van het fosfaattekort verdwijnen in enkele weken tot maanden.

Behandeling
De arts meet regelmatig de hoeveelheid fosfaat in uw bloed. Aan de hand van die uitslag bepaalt de arts of en hoeveel extra fosfaat u moet gebruiken.

Nierziekten

Fosfaat wordt gebruikt bij mensen die te weinig fosfaat in het bloed hebben, zoals voor kan komen bij mensen met een nierziekte. In het bloed heerst een evenwicht tussen calcium (kalk), fosfaat, vitamine D en bijschildklierhormonen. Deze stoffen kunnen elkaar beïnvloeden. Als de ene stof toeneemt, kan hierdoor de ander afnemen, en andersom.

Bij mensen met een verminderde nierwerking, zoals bij mensen die nierdialyse ondergaan, is dit evenwicht vaak verstoord. Zij hebben daardoor te weinig of juist te veel fosfaat in het bloed.

Lees voor meer informatie over natriumfosfaat hierboven bij vitamine- en mineralentekort.

Nierstenen

Verschijnselen
Als de urine te veel mineralen bevat, zoals calcium (kalk), kan dat de vorming van kristallen tot gevolg hebben. Deze kristallen kunnen aangroeien tot 'stenen' en dan de binnenkant van de blaas en urinewegen irriteren. Bij het afsluiten van een urineweg kunnen ze een flinke pijnaanval veroorzaken.

Behandeling
Meestal schrijft de arts medicijnen voor tegen de pijn en om te zorgen dat de niersteen makkelijke het lichaam verlaat. Als u regelmatig nieuwe nierstenen krijgt, kan de arts u medicijnen voorschrijven. Meestal zijn dat plaspillen die de hoeveelheid calcium in uw urine verlagen. In zeer zeldzame gevallen schrijft de arts natriumfosfaat voor.

Werking
Natriumfosfaat bindt zich in uw darmen aan calcium in uw voedsel. Hierdoor komt het calcium niet in uw bloed terecht en zullen nierstenen met calcium minder snel ontstaan. Artsen schrijven het voor aan mensen die vaak last hebben nierstenen.
Het duurt enkele weken tot maanden voor het volledige effect van natriumfosfaat is bereikt.

Bijwerkingen

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Misselijkheid, braken, buikpijn, opgezette buik en diarree.

  Heeft u hier last van? Overleg dan met de arts.

• Duizeligheid, koude rillingen en zwak gevoel.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Hoofdpijn

• Pijn op de borst

  Overleg bij deze klacht met uw arts.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Uitdroging, door diarree en overgeven.

  Zorg dat u voldoende drinkt. Vooral als u veel last heeft van diarree of braken.

• Verstoring van het evenwicht tussen de verschillende mineralen natrium, kalium, calcium en fosfaat.

  De arts zal daarom de mineralen in het bloed regelmatig controleren en de dosering van dit medicijn daarop aanpassen.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?

• Meet de juiste hoeveelheid af met het bijgeleverde doseerspuitje en drink op. 
• Voor een darmoperatie of darmonderzoek: verdun de voorgeschreven hoeveelheid drank met koud water. Drink op dezelfde dag ook nog minstens 1,5 liter water of ander vocht. Dit moet een heldere vloeistof zijn, omdat u geen vast voedsel meer mag binnenkrijgen. Heldere vloeistoffen zijn bijvoorbeeld water, gezeefde soep of bouillon, thee of koffie, koolzuurhoudende dranken (prik) of heldere niet-koolzuurhoudende dranken zoals limonade.

Wanneer?

• Tekort aan fosfaat: verdeel de dosis over meerdere innames per dag.
• Nierstenen: Neem de drank in direct na het eten en voor u gaat slapen.

Hoelang?

• Tekort aan fosfaat: de arts meet de hoeveelheid fosfaat in het bloed. Zolang deze te laag is moet u dit medicijn gebruiken.
• Nierstenen: de behandeling zal meestal langdurig zijn.

Vergeten

Bij een tekort aan fosfaat of bij nierstenen: het is belangrijk dit medicijn consequent in te nemen. Als u dit medicijn 3 of 4 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 2 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. In het andere geval de dosis overslaan.

Verboden

autorijden of alcohol drinken?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

alles eten?
U mag alles eten als u dit medicijn gebruikt. Volg wel de adviezen van uw arts of diëtist.

Wisselwerking

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

Onderstaande middelen kunnen de werking van natriumfosfaat verminderen. Of mogelijk werken deze medicijnen juist minder goed. Overleg hierover met uw arts. Uw arts schrijft mogelijk een ander medicijn voor.

• Medicijnen bij bepaalde nierziekten, zoals calciumacetaat, calciumcitraat, lanthaancarbonaat, sevelameer en ijzerhydroxide saccharose complex.
• Algeldraat, een medicijn bij maagklachten.
• Calciumcarbonaat, een medicijn bij een tekort aan calcium, botontkalking, nierziekten en maagklachten.

Twijfelt u eraan of de bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap

Tegen nierstenen: gebruik dit medicijn NIET als u zwanger bent of zwanger wilt worden. Overleg met uw arts of u kunt overstappen op een ander medicijn.

Om een tekort aan fosfaat op te heffen: overleg met uw arts als u zwanger bent of wilt worden. De arts moet de mineralen in het bloed goed controleren. Een verstoring van het evenwicht van de mineralen in het bloed beïnvloedt de goede groei van de baby.

Borstvoeding

Tegen nierstenen: gebruik dit medicijn NIET als u borstvoeding geeft. Overleg met uw arts of u kunt overstappen op een ander medicijn.

Om een tekort aan fosfaat op te heffen: overleg met uw arts als u borstvoeding wilt geven. Dit medicijn gaan over in de moedermelk en kan het mineralen-evenwicht bij de baby verstoren.

Stoppen

U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen. Stop alleen na overleg met uw arts.

Handelsinformatie

Natriumfosfaat is al heel lang internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar als het merkloze Natriumdiwaterstoffosfaatdrank FNA.
Natriumfosfaat wordt ook gebruikt in klysma's. Zie hiervoor de tekst Natriumfosfaat in klysma.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.