Introductie

Fenylbutazon is een ontstekingsremmende pijnstiller. Dit soort pijnstillers wordt ook wel NSAID's genoemd. Het werkt pijnstillend, ontstekingsremmend en koortsverlagend.

Artsen schrijven het voor bij de gewrichtsziekten ziekte van Bechterew en gewrichtspijn door reactieve artritis (syndroom van Reiter).

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Fenylbutazon stilt pijn, remt ontstekingen en verlaagt koorts.
• Bij ernstige gewrichtsontsteking, zoals de ziekte van Bechterew en het syndroom van Reiter.
• De pijn wordt binnen 2 uur minder. Dit effect houdt 1 tot 2 dagen aan. Roodheid en zwelling verminderen binnen een week.
• Let op: kans op maag- en darmzweren en bloedingen. Bent u ouder dan 70 jaar, heeft u eerder een maag- of darmzweer gehad, of gebruikt u anti-bloedstollingsmedicijnen? Dan heeft u een maagbeschermer nodig. Informeer hiernaar bij uw arts of apotheker.
• Fenylbutazon verhoogt de kans op infecties omdat het de aanmaak van witte bloedcellen remt. Daarom krijgt u fenylbutazon pas als andere pijnstillers onvoldoende werken. Regelmatige controle van uw bloed is dan nodig.
• Veel wisselwerkingen. Vraag uw apotheker of u fenylbutazon veilig kunt gebruiken met uw andere medicijnen , ook als u die zonder recept heeft gekocht.
• Pas op met alcohol. Alcohol vergroot de kans op maagklachten.
• Bent u zwanger of wilt u zwanger worden? Vraag aan uw arts of u dit medicijn mag gebruiken. Dit medicijn kan slecht zijn voor de baby. NIET gebruiken bij pijn in de tweede helft van uw zwangerschap.

Werking

Ziekte van Bechterew

Verschijnselen
De ziekte van Bechterew (spondylitis ankylopoetica) is een ontsteking van de gewrichten van bekken en wervelkolom. Het is een reumatische aandoening.

Bij de ziekte van Bechterew heeft u onder andere last van pijn en stijfheid in de onderrug. Met name ’s ochtends na het opstaan of als men enige tijd heeft gezeten. Door beweging trekt de pijn weer weg. Door vermoeidheid kan de pijn in de loop van de dag weer opzetten.

Behandeling
De ziekte van Bechterew wordt zo snel mogelijk behandeld met medicijnen die de voortgang van deze ziekte afremmen en de pijn verminderen. Meestal krijgt u eerst een ontstekingsremmende pijnstiller, zoals diclofenac. Als dat de ziekte onvoldoende afremt, kan uw arts speciale medicijnen voorschrijven, meestal is dit sulfasalazine. Mocht deze combinatie ook onvoldoende werken, dan kan de arts fenylbutazon voorschrijven.

Fenylbutazon is een werkzaam medicijn, maar veroorzaakt relatief veel bijwerkingen. Voor een op de zeven mensen is het reden om met het medicijn te stoppen.

Werking
Dit medicijn remt de ontsteking, hierdoor verminderen de roodheid, zwelling en pijn.

Het pijnstillende effect begint binnen twee uur. Deze werking houdt een tot twee dagen aan. De roodheid en zwelling zullen na een aantal dagen tot een week minder worden.

Gewrichtspijn

Verschijnselen
Fenylbutazon wordt soms gebruikt bij reactieve artritis (het syndroom van Reiter). Dit is een gewrichtsontsteking waarbij ook sprake is van andere verschijnselen, zoals ontsteking van de urinebuis, de ogen en de huid. De ziekte kan ontstaan na een infectie met bacteriën.

Behandeling
Tegen de gewrichtsontsteking krijgt u meestal eerst een van de veelgebruikte ontstekingsremmende pijnstillers, zoals diclofenac. Als dat de ziekte onvoldoende helpt, kan uw arts fenylbutazon voorschrijven.

Fenylbutazon is een werkzaam medicijn, maar veroorzaakt relatief veel bijwerkingen. Voor een op de zeven mensen is het reden om met het medicijn te stoppen.

Werking
Dit medicijn remt de ontsteking, hierdoor verminderen de roodheid, zwelling en pijn.

Het pijnstillende effect begint binnen twee uur. Deze werking houdt een tot twee dagen aan. De roodheid en zwelling zullen na een aantal dagen tot een week minder worden.

Bijwerkingen

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Maagklachten: maagirritatie, buikpijn, misselijkheid, braken, vol gevoel, gebrek aan eetlust, boeren en zuurbranden.

  U heeft minder kans op bijwerkingen als u dit medicijn inneemt met wat voedsel en een glas water of melk. Gebruik geen alcohol of andere voedingsmiddelen die de maag irriteren, zoals scherpe kruiden.

  Heeft u last van slokdarmontsteking door opkomend maagzuur? De klachten kunnen verergeren. Neem contact op met uw arts als u dat bemerkt.

  Mensen boven de zeventig jaar hebben meer kans op bijwerkingen door dit medicijn. Artsen schrijven daarom meestal ook een maagbeschermer voor. Ook als u dit medicijn maar enkele dagen zal gebruiken.

• Darmklachten: diarree, verstopping en winderigheid.

  Lijdt u aan een chronische darmontsteking, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa? Dit medicijn kan de klachten verergeren.Bespreek met uw arts of dit medicijn voor u geschikt is. Meestal schrijft uw arts behalve dit medicijn ook een maagbeschermend medicijn voor. Ook als u dit medicijn maar enkele dagen zal gebruiken.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Een maag- of darmzweer of andere ernstige beschadiging van maag, darmen of slokdarm. U merkt dat aan zeurende pijn in de bovenbuik, ernstige maagpijn of pijn achter borstbeen.

  Door deze beschadigingen kunnen bloedingen in maag en darmen ontstaan. Dit merkt u aan bloederige diarree of zwarte, teerachtige ontlasting. Stop dan met het gebruik en neem contact op met een arts. Bij een maagbloeding kan het voorkomen dat u bloed braakt. Neem dan onmiddellijk contact op met een arts.

  Heeft u ooit een maag- of darmzweer gehad, of een andere ernstige maag- of darmaandoening, zoals een maag- of darmbloeding? U heeft dan meer kans op bijwerkingen op maag en darmen. Bespreek met uw arts of dit medicijn voor u geschikt is. Mogelijk schrijft uw arts behalve dit medicijn ook een maagbeschermend medicijn voor. Ook als u dit medicijn maar enkele dagen zal gebruiken.

• Heeft u een slokdarmstenose, een vernauwing van de slokdarm? U heeft meer kans op schade aan de slokdarm.

  Overleg hierover met uw arts. Misschien kunt u overstappen op een ander medicijn.

• Hoofdpijn

  Dit gaat meestal over als u gewend bent geraakt aan dit medicijn.

• Draaierigheid en duizelingen.

  Dit gaat meestal over als u gewend bent geraakt aan dit medicijn.

• Huiduitslag met jeuk.

  Zeer zelden wordt deze huiduitslag veroorzaakt door allergie. De uitslag kan zeer zelden verergeren of ontstaan onder invloed van fel zonlicht of UV-licht van zonnebanken.

• Dikke enkels of polsen door vasthouden van vocht in armen en benen (oedeem). Benauwdheid door vochtophoping in de longen.

  Vooral mensen met hartfalen kunnen hier last van krijgen. Overleg met uw arts als uw klachten, zoals benauwdheid en vochtophoping, toenemen.

• Heeft u een bloedstollingsziekte. U heeft meer kans op bloedingen.

  Overleg met uw arts of apotheker voor u dit medicijn gaat gebruiken.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Droge mond en ontstekingen in de mondholte en op de tong.

• Oorsuizen of slechter horen.

  Neem bij deze verschijnselen contact op met uw arts.

• Ontstekingen aan het oog.

  Raadpleeg uw arts. Wazig zien of dubbel zien gaat meestal over als u gewend bent geraakt aan dit medicijn.

• Haaruitval

• Psychische klachten, zoals vermoeidheid, slaperigheid, nachtmerries, slapeloosheid onrust, opwinding, verwardheid, geheugenstoornissen, nervositeit, angstgevoelens, neerslachtigheid, hallucinaties.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn.

  Dit kan zich uiten in huiduitslag met galbulten en jeuk. Raadpleeg dan uw arts.

  Zeer zelden kan een ernstige uitslag ontstaan met koorts of blaren. Neem dan meteen contact op met een arts. Een ernstige overgevoeligheid kan zich ook uiten in benauwdheid of een opgezwollen gezicht. Ga dan onmiddellijk naar een arts.

  
  In beide gevallen mag u dit medicijn daarna niet meer gebruiken. Geef daarom door aan de apotheker dat u overgevoelig bent voor fenylbutazon. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn of een andere ontstekingsremmende pijnstiller niet opnieuw krijgt. Mensen met astma blijken vaker overgevoelig voor dit medicijn. Dat kan zich uiten in een plotselinge benauwdheidsaanval. Gebruik dit medicijn dan niet meer. Heeft u eerder een benauwdheidsaanval gekregen na gebruik van een ontstekingsremmende pijnstiller? Gebruik dit medicijn dan niet, maar neem contact op met uw arts.

• Als u aan psoriasis lijdt: u kunt meer last krijgen van deze aandoening.

  Neem contact op met uw arts als u last heeft van rode schilferende of glanzende plekken op de huid, beschadigingen van de huid, jeuk, putjes in de nagels en gewrichtsklachten.

• Aantasting van de nieren. Dit merkt u onder andere aan opgezwollen enkels en voeten.

  Neem contact op met uw arts of apotheker als dit optreedt.

• Bloedafwijkingen, namelijk te weinig witte bloedcellen en bloedplaatjes in het bloed.

  Tijdens de behandeling zal de arts daarom regelmatig het bloed controleren. Neem contact op met uw arts bij onverklaarbare koorts of keelpijn, blaren in de mond en keel, onverklaarbare blauwe plekken of bloedneuzen.

• Ontsteking van de alvleesklier of lever. Raadpleeg uw arts plotselinge hevige pijn in bovenbuik of geelzucht.

  Overleg ook met uw arts als u last heeft van uw lever of alvleesklier. De klachten kunnen verergeren.

• Bij mensen met een aangeboren tekort van het enzym G6PD kan een ernstige bloedafwijking ontstaan. U merkt deze bloedafwijking aan vermoeid zijn, duizelig zijn, bleke kleur, gele huid, donkere kleur van uw plas en kortademig zijn.

  Overleg met uw arts. Weet u dat u een G6PD-tekort heeft? Geef dat door aan de apotheker. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u medicijnen die problemen veroorzaken bij G6PD-tekort niet meer krijgt.

Bij gebruik gedurende meerdere weken.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Hartvaataandoeningen, zoals meer kans op een hartaanval of beroerte.

  De kans op hartvaataandoeningen is groter bij: mensen met angina pectoris (hartkramp), een hoge bloeddruk, een te hoog cholesterol, diabetes, etalagebenen, een vernauwing of afsluiting van de beenslagader, mensen die roken en mensen die al eerder een aandoening hebben gehad aan hart of vaten, zoals een hartaanval, herseninfarct of trombose. Overleg in deze gevallen met uw arts voor u dit medicijn meerdere weken gaat gebruiken.

• Heeft u angina pectoris (hartkramp). Gebruik dit medicijn alleen in overleg met uw arts.

  Neem bovendien meteen contact op met uw arts als uw klachten verergeren.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?
Dragees of capsules innemen met een glas water.

Wanneer?
Dragees of capsules tijdens of na het eten innemen. U vermindert hierdoor de bijwerkingen op de maag.

Het is het belangrijk dit medicijn consequent in te nemen. Dan houdt u de pijn het beste onder controle.

Hoe lang? 
Het duurt zeker enkele dagen tot een week voor de ontsteking vermindert. Dit medicijn wordt meestal gebruikt bij een opleving van de gewrichtsontsteking, als andere pijnstillers niet meer voldoende helpen. Fenylbutazon geeft echter meer kans op bijwerkingen dan andere pijnstillers.

Zodra de gewrichtsontsteking weer onder controle is, zal uw arts u daarom weer een andere pijnstiller met minder bijwerkingen voorschrijven. Meestal zult u fenylbutazon daarom enkele weken tot maanden moeten gebruiken.

Vergeten

Bij chronische pijnklachten is het belangrijk dit medicijn consequent in te nemen. Mocht u toch een dosis vergeten zijn:

• Als u dit medicijn één keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan acht uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan acht uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als dit medicijn om de dag gebruikt: duurt het nog meer dan zestien uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem dan de vergeten dosis alsnog in. Duurt het nog minder dan zestien uur? Sla dan de vergeten dosis over.

Verboden

autorijden? 
Draaierigheid of duizelingen komen een enkele keer voor bij dit medicijn. Neem geen deel aan het verkeer als u hier last van heeft.

alcohol drinken?
Alcohol irriteert de maag, net als dit medicijn. U kunt daardoor eerder last krijgen van uw maag. Probeer het drinken van alcohol eerst met mate. U kunt dan zelf inschatten of u hier veel last van krijgt. In het algemeen is enkele keren per week een glas wijn geen probleem.

alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Wisselwerking

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Andere ontstekingsremmende pijnstillers (deze worden ook wel NSAID's genoemd). Als u beide pijnstillers tegelijkertijd gebruikt verdubbelt u de kans op bijwerkingen, zoals maagdarmklachten. De namen van andere ontstekingsremmende pijnstillers zijn aceclofenac, acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium, celecoxib, dexketoprofen, dexibuprofen, diclofenac, etoricoxib, flurbiprofen, ibuprofen, indometacine, ketoprofen, meloxicam, nabumeton, naproxen, parecoxib, piroxicam, propyfenazon, sulindac en tiaprofeenzuur. Gebruik deze pijnstillers dus niet tegelijkertijd met fenylbutazon.
• De bloedverdunners acenocoumarol en fenprocoumon. Fenylbutazon versterkt kan de werking van de bloedverdunner. Ook heeft u meer kans dat u van fenylbutazon bijwerkingen op de maag ondervindt. Als fenylbutazon bij u het enige mogelijke medicijn tegen de pijnklachten is, zal uw arts uw bloed extra laten controleren door de trombosedienst. Raadpleeg uw arts bij maagklachten.
• De antistollingsmedicijnen apixaban, dabigatran en rivaroxaban. Deze medicijnen verhogen de kans op bloedingen in maag en darmen. Overleg hierover met uw arts. Moet u toch een antistollingsmedicijn samen met fenylbutazon gebruiken? Wees dan extra alert. Raadpleeg uw arts bij maagklachten. Meestal adviseert de arts u een maagbeschermer te slikken om maagklachten te voorkomen. Overleg met uw arts of dat bij u nodig is.
• De antistollingsmiddelen acetylsalicylzuur en carbasalaatcalcium. U heeft meer kans op een maagbloeding als u fenylbutazon samen met één van deze middelen gebruikt. Meestal zal de arts u een maagbeschermer voorschrijven om deze maagklachten te voorkomen. Wees extra alert op het effect op uw maag en raadpleeg uw arts bij maagklachten. Ook versterkt fenylbutazon de werking van het antistollingsmiddel. Vertel de trombosedienst dat u fenylbutazon gebruikt of heeft gebruikt.
• Plasmiddelen (chloortalidon, chloorthiazide, clopamide, epitizide, hydrochloorthiazide, indapamide, bumetanide, furosemide, amiloride, eplerenon, spironolacton en triamtereen). Medicijnen van de groep ACE-remmers en Angiotensine-II-blokkers, gebruikt bij hoge bloeddruk en hartfalen. Fenylbutazon kan de werking van deze medicijnen verminderen. Overleg hierover met uw arts. Paracetamol kunt u wel veilig gebruiken.
  • Gebruikt u een van deze medicijnen tegen hoge bloeddruk en moet u nu fenylbutazon gebruiken? Uw bloeddruk kan stijgen als u fenylbutazon langer dan twee weken gebruikt. Vraag uw arts om uw bloeddruk extra te controleren.
  • Gebruikt u een van deze medicijnen tegen hartfalen en moet u nu fenylbutazon gebruiken? Uw klachten door hartfalen kunnen verergeren. Merkt u dat uw enkels of voeten dikker worden, of bent u sneller kortademig? Neem dan contact op met uw arts.
  • Gebruikt u een van deze medicijnen na een hartinfarct of tegen een nierziekte en gaat u nu fenylbutazon gebruiken? Vraag uw arts of apotheker om advies.
• Bètablokkers, zoals acebutolol, atenolol, betaxolol, bisoprolol, carvedilol, celiprolol, metoprolol, oxprenolol en propranolol . De werking van deze medicijnen tegen hoge bloeddruk of hartfalen kan verminderen door het gebruik van deze pijnstiller.
  • Gebruikt u de bètablokker tegen hoge bloeddruk? Raadpleeg uw arts voor extra controle van uw bloeddruk als u de pijnstiller langer dan twee weken gebruikt.
  • Gebruikt u de bètablokker tegen hartfalen? Uw klachten kunnen verergeren of terugkomen. Neem contact op met uw arts als u weer dikke voeten of enkels krijgt of als u weer sneller kortademig wordt.
  • Gebruikt u de bètablokker voor een andere aandoening? U kunt deze pijnstiller veilig gebruiken.
• Bepaalde medicijnen tegen depressiviteit, namelijk citalopram, duloxetine, escitalopram, fluoxetine, fluvoxamine, paroxetine, sertraline, trazodon en venlafaxine, en bijnierschorshormonen (corticosteroïden) betamethason, budesonide, cortison, dexamethason, fludrocortison, hydrocortison, methylprednisolon, prednisolon, prednison en triamcinolon. Dit geldt alleen als u deze medicijnen inneemt of geïnjecteerd krijgt. Als u medicijnen tegen depressiviteit of bijnierschorshormonen gebruikt heeft u meer kans dat fenylbutazon bijwerkingen op de maag veroorzaakt. Wees daar extra alert op en raadpleeg uw arts bij maagklachten. Meestal adviseert de arts u om ook een maagbeschermer te gebruiken, zodat u maagklachten voorkomt. Overleg met uw arts of dat bij u nodig is.
• Lithium, een medicijn tegen manische depressiviteit. Fenylbutazon kan de bijwerkingen van lithium versterken. Uw arts zal het lithiumgehalte in het bloed regelmatig laten meten en de dosering eventueel aanpassen. Waarschuw meteen uw arts als u last krijgt van bijwerkingen van lithium zoals: maagdarmklachten, trillen, spierzwakte, spiertrekkingen, duizeligheid, slaperigheid, sufheid, verwardheid, verminderde concentratie, moeite met lopen en spreken, en epileptische aanvallen. Zorg er bij warm weer voor dat u voldoende drinkt. Waarschuw uw arts ook als u stopt met de pijnstiller. Het lithium kan dan minder goed werken. Ook dan moet de arts het lithiumgehalte in uw bloed extra controleren.
• Methotrexaat. Dit wordt gebruikt bij ontstekingsziekten zoals reuma of psoriasis, maar ook bij kanker. Fenylbutazon kan de bijwerkingen van methotrexaat versterken. Uw arts zal de hoeveelheid methotrexaat in het bloed extra controleren. Mogelijk moet uw arts de dosering van methotrexaat verlagen.
• Het afweeronderdrukkende medicijn ciclosporine. De combinatie kan schadelijk zijn voor de nieren. Uw arts zal uw nierwerking extra controleren als u de pijnstiller langer dan drie dagen gebruikt.
• Fenytoïne, een medicijn gebruikt bij epilepsie, hartritmestoornissen en zenuwpijn. Fenylbutazon kan de bijwerkingen van fenytoïne versterken. Overleg met uw arts. Mogelijk moet de arts de dosering fenytoïne verlagen.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. Deze medicijnen verhogen de kans op bloedingen. Overleg hierover met uw arts.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Bent u zwanger of wilt u zwanger worden? U kunt dan beter paracetamol gebruiken bij pijn. Paracetamol is een veiligere pijnstiller tijdens de zwangerschap. Werkt paracetamol niet voldoende tegen uw pijn? Overleg dan met uw arts.

Gebruik fenylbutazon NIET bij pijn in de tweede helft van de zwangerschap. Dit medicijn is dan schadelijk voor de baby. Het risico op aangeboren afwijkingen bij de baby is verhoogd. Ook kan het problemen geven bij de bevalling. Gebruikt u dit medicijn al? Overleg dan met uw arts. Misschien kunt u overstappen op een ander medicijn. Een medicijn dat wel veilig is tijdens de zwangerschap.

Wilt u dit medicijn gebruiken in de eerste helft van de zwangerschap? Of als u zwanger wilt worden? Overleg dan met uw arts. Ook dan kunt u dit medicijn beter NIET gebruiken.

Als uw arts vindt dat dit medicijn toch noodzakelijk is, bijvoorbeeld bij een ernstige vorm van gewrichtsontsteking. Dan zal de arts de baby en de hoeveelheid vruchtwater regelmatig controleren.

Borstvoeding 
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Dit medicijn komt in een zeer kleine hoeveelheid in de moedermelk. Het is niet bekend of dit schadelijk voor de baby is. Misschien kunt u tijdelijk overstappen op een ander medicijn. Een medicijn waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stoppen

U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen.

Handelsinformatie

Fenylbutazon is sinds 1949 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar onder de merknaam Butazolidin en als het merkloze Fenylbutazon FNA in dragees en capsules.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.