Introductie

Clonidine heeft verschillende effecten. Het werkt onder meer op de bloedvaten en op de hersenen. Clonidine heeft daardoor veel toepassingen bij verschillende aandoeningen.

Artsen schrijven clonidine voor bij opvliegers tijdens de overgang, hoge bloeddruk en bij ontwenningsklachten bij verslaving. Vroeger werd het ook wel gebruikt bij migraine.

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Clonidine maakt uw bloedvaten wijder. Het dempt in de hersenen ook de effecten van sommige stoffen.
• Bij opvliegers tijdens de overgang en bij hoge bloeddruk. Ook bij ontwenningsklachten, zoals beven en trillen, bij het afkicken van verslavende middelen.
• Hoge bloeddruk: uw bloeddruk daalt langzaam binnen een paar weken.
• Opvliegers: binnen 4 weken zijn de opvliegers minder hevig en komen ze minder vaak voor.
• Ontwenningsverschijnselen: meestal heeft u clonidine een paar dagen nodig.
• U gebruikt het medicijn 1 tot 4 keer per dag. Verdeel de doses over de dag. Dan heeft het een constant effect.
• U kunt suf, slaperig en duizelig worden. Rijd de eerste 3 dagen geen auto. Rijd ook geen auto zolang de dosering nog omhoog gaat. Pas nadat u 3 dagen dezelfde dosering heeft gebruikt, mag u weer autorijden. Maar doe dat alleen als u geen last meer heeft van bijwerkingen.
• Andere bijwerkingen: droge mond, hoofdpijn, misselijk voelen en psychische klachten, zoals depressief voelen.
• De meeste bijwerkingen verdwijnen als uw lichaam gewend is aan clonidine. Houdt u klachten? Overleg dan met uw arts.
• Bent u zwanger? Of wilt u zwanger worden? Vraag aan uw arts of apotheker of u dit medicijn mag gebruiken. Het is niet zeker of dit medicijn veilig is voor de baby in uw buik.
• Geeft u borstvoeding? Dit medicijn komt in de moedermelk en dat kan slecht zijn voor de baby. Vraag aan uw arts of apotheker of u dit medicijn mag gebruiken.
  
  Download de samenvatting

Werking

Overgangsklachten

Tussen het 40e en 55e levensjaar neemt de activiteit van de eierstokken geleidelijk af, waarna vrouwen in de overgang komen. De laatste menstruatie heet de menopauze.
Na de menopauze maakt het lichaam minder oestrogenen aan dan tijdens de vruchtbare levensfase. Dit kan soms overgangsklachten geven, zoals opvliegers, zweetaanvallen, slaapproblemen, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Na een operatieve verwijdering van de eierstokken kunnen ook overgangsklachten ontstaan. De menopauze begint dan eerder.

Behandeling
Als opvliegers heel hinderlijk worden, kan de arts hormonen voorschrijven om de opvliegers te voorkomen. Artsen schrijven clonidine voor aan vrouwen die opvliegers hebben en geen hormonen mogen gebruiken, zoals bij vrouwen met borstkanker.

Effect
Clonidine werkt alleen tegen de opvliegers en zweetaanvallen en niet tegen andere overgangsklachten. Het zorgt ervoor dat de opvliegers minder heftig zijn en minder vaak voorkomen.

Hoge bloeddruk

Verschijnselen
Mensen met een hoge bloeddruk voelen hier meestal niets van. Hoge bloeddruk is ook geen ziekte, maar geeft meer kans op hart- en vaatziekten.

Als de bloeddruk is verhoogd, stroomt het bloed te krachtig door de vaten. Dit is schadelijk voor de bloedvaten. Beschadigde bloedvaten geven kans op een beroerte (herseninfarct of hersenbloeding) en ernstige hartziekten, zoals angian pectoris (hartkramp) en hartfalen.

Behandeling 
Bij de behandeling van hoge bloeddruk kunnen artsen verschillende soorten medicijnen voorschrijven. Bijvoorbeeld plasmiddelen, ACE-remmers of calciumblokkers. Als deze onvoldoende werken of als u deze niet mag gebruiken, kan uw arts clonidine voorschrijven. Uw arts kan clonidine ook in combinatie met andere bloeddrukverlagers voorschrijven om het effect te versterken.

Bij een zeer ernstig verhoogde bloeddruk kan uw arts clonidine als injectie toedienen.

Werking
Clonidine remt de zenuwen, die de wand van de bloedvaten op spanning houden. De bloedvaten worden hierdoor slapper en wijder. Het bloed kan dan beter doorstromen. Hierdoor daalt de bloeddruk.

Effect
Na een paar weken daalt de bloeddruk niet verder. Zelf merkt u hier niet veel van. U weet pas of het werkt bij een meting van uw bloeddruk.
De injectie werkt binnen een halfuur tot een uur.

Het is belangrijk dit medicijn elke dag in te nemen. Alleen dan kan dit medicijn u  optimaal beschermen tegen hart- en vaatziekten.

Verslaving

Dit medicijn wordt gebruikt om ontwenningsverschijnselen tegen te gaan. Bijvoorbeeld bij het afkicken van opiaten, zoals heroïne, morfine en methadon. Het wordt soms ook gebruikt bij ontwenning van alcohol, slaap- en kalmeringsmiddelen, antipsychotica of andere medicijnen.

Verschijnselen
Bij een verslaving aan opiaten of alcohol kunnen bij het stoppen ontwenningsverschijnselen (afkickverschijnselen) ontstaan. Deze verschijnselen zijn een ziek gevoel, klamme en koude huid, kippenvel, zweten, misselijkheid, hoofdpijn, slapeloosheid, een loopneus, diarree, buikkrampen, spierpijn in armen en benen. In zeer ernstige gevallen ontstaan ernstige verwardheid, hallucinaties en waandenkbeelden (delier).
Deze ontwenningsverschijnselen verdwijnen als het verslavende middel weer wordt genomen. De behoefte om het weer te gebruiken wordt lichamelijke afhankelijkheid genoemd.

Er is bij veel van deze middelen ook sprake van geestelijke afhankelijkheid. Dan is er een verlangen naar het 'high'-gevoel.

Behandeling
De behandeling van een verslaving begint vaak in een ontwenningskliniek. Onder begeleiding stopt men met het verslavende middel. Om de lichamelijke ontwenningsverschijnselen te bestrijden kan de arts bepaalde medicijnen voorschrijven. Bijvoorbeeld clonidine.  

Effect 
Clonidine vermindert lichamelijke ontwenningsverschijnselen, zoals misselijkheid, verwardheid, krampen en zweten.  Bij ontwenning van antipsychotica werkt het tegen onwillekeurige bewegingen.

Het heeft geen effect op de geestelijke afhankelijkheid.

Alcoholontwenning

Hoe clonidine bij alcoholontwenning werkt, kunt u lezen in de tekst over verslaving.

Migraine

Clonidine is vroeger gebruikt om migraineaanvallen te voorkomen. Uit onderzoek is echter gebleken dat het bij deze aandoening niet werkt.

Bijwerkingen

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven.

Of u meer of minder kans heeft op bijwerkingen hangt af van de dosering die u gebruikt. De doseringen zijn heel verschillend per toepassing. Bij overgangsklachten worden tabletten gebruikt van 0,025 mg, bij hoge bloeddruk zijn er tabletten die 6 keer zo sterk zijn.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende:

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Sufheid en slaperigheid

  Dit is vooral lastig bij activiteiten waarbij uw oplettendheid erg nodig is, zoals autorijden, het beklimmen van een ladder of het bewaken van een proces op het werk. Onderneem geen risicovolle activiteiten, zeker niet de eerste paar dagen van de behandeling, als u nog aan het middel moet wennen. Daarna heeft u er minder last van.

• Duizeligheid bij opstaan, bijvoorbeeld uit bed of uit een stoel

  Dit gaat meestal over als uw lichaam zich heeft ingesteld op de lagere bloeddruk (binnen enkele dagen tot weken). Als u zich duizelig voelt, sta dan langzaam op uit bed of van een stoel. Wordt u toch duizelig? Ga dan even liggen en leg de benen wat hoger, bijvoorbeeld op een kussen. Als u na enkele weken nog steeds last heeft van duizeligheid, moet u uw arts raadplegen.
  
  Heeft u de ziekte van Parkinson? Dan kunt u sneller last krijgen van deze bijwerking. Neem contact op met uw arts als u dit merkt. Mogelijk kunt u overstappen op een ander medicijn.

• Droge mond en in een enkel geval ook pijnlijke speekselklieren

  Dit komt vooral voor in het begin van de behandeling. Als u last heeft van een droge mond, kunt u de aanmaak van speeksel stimuleren met (suikervrije) kauwgom of door te zuigen op ijsblokjes. Door de droge mond ontstaan sneller gaatjes in uw gebit en ontstekingen van het slijmvlies van de mondholte. Poets en flos extra goed als u merkt dat u last blijft houden van een droge mond. Laat eventueel de tandarts vaker controleren.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken en verstopping

• Seksuele klachten, zoals een moeilijker erectie en minder zin in vrijen

• Slaapproblemen, zoals slapeloosheid (nachtmerries)

• Psychische klachten, zoals depressiviteit. Zeer zelden verwardheid, hallucinaties of andere vreemde waarnemingen. Heeft u een depressie of heeft u dit al eerder gehad? Dit medicijn kan een depressie uitlokken of verergeren, soms pas na jaren van gebruik. Raadpleeg uw arts als u merkt dat de klachten ontstaan of verergeren. Mogelijk moet de dosering worden aangepast.

  Als u te veel last heeft van deze bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts. Deze bijwerkingen verdwijnen meestal weer als u stopt met het medicijn.

• Vermoeidheid of hoofdpijn. Zeer zelden naar gevoel.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Trage hartslag en andere hartritmestoornissen

  Heeft u een hartritmestoornis? Raadpleeg dan uw arts. Mogelijk is dit medicijn niet geschikt voor u.

• Koude vingers en tenen door een verminderde doorbloeding van de huid

• Borstvorming bij mannen

• Droge neus

• Pijnlijke, droge ogen, wazig zien. Draagt u contact lenzen? De contactlenzen kunnen dan eerder irriteren. Houd ze minder lang in, of gebruik bevochtigende oogdruppels (kunsttranen).

• Haaruitval

  Dit verdwijnt weer als u stopt met dit medicijn.

• Doof of tintelend gevoel in handen of voeten

  Raadpleeg dan uw arts.

• Huiduitslag, jeuk of galbulten

  In zeldzame gevallen wijst dit op overgevoeligheid. Raadpleeg uw arts, als u huidklachten krijgt.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?
Tabletten: neem in met een half glas water.
Injectie: uw arts of verpleegkundige kan de injectie vlak onder de huid, in een spier of in een bloedvat toedienen. Uw arts zal het u toedienen, terwijl u ligt. De bloeddruk daalt namelijk zo snel dat u erg duizelig kunt worden.

Wanneer? 
Tabletten: meestal gebruikt u dit medicijn 1 tot 4 keer per dag. Kies vaste tijdstippen, dan vergeet u minder snel een dosis. Bijvoorbeeld tijdens het eten. Verdeel de doses zoveel mogelijk over de dag. Dan heeft het een constant effect.

Hoelang?

• Hoge bloeddruk: een behandeling voor hoge bloeddruk is meestal langdurig.
• Opvliegers: het kan 2 tot 4 weken duren voordat u effect merkt van dit medicijn. Mocht u na 4 weken nog geen effect merken, raadpleeg dan uw arts.
• Ontwenningsverschijnselen: de behandeling met clonidine duurt enkele dagen tot een week. Het moet daarna gedurende 2 tot 3 dagen worden afgebouwd.

Vergeten

Het is belangrijk dit medicijn consequent in te nemen. Mocht u toch een dosis vergeten zijn:

• Als u dit medicijn 1 keer per dag gebruik: duurt het nog meer dan 8 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in met wat voedsel. Duur het nog minder dan 8 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als u dit medicijn 2 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 4 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in met wat voedsel. Duurt het nog minder dan 4 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als u dit medicijn 3 of 4 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 2 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in met wat voedsel. Duurt het nog minder dan 2 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Verboden

autorijden?
Het kan gevaarlijk zijn aan het verkeer deel te nemen als u dit medicijn gebruikt. Dit komt door bijwerkingen, zoals slaperig en in de war zijn. U mag de eerste 3 dagen dat u dit medicijn gebruikt niet autorijden. Rijd ook geen auto zolang de dosering nog omhoog gaat. Pas nadat u 3 dagen dezelfde dosering heeft gebruikt, mag u weer autorijden

Na 3 dagen zijn de meeste mensen zijn voldoende gewend geraakt aan de effecten. U mag dan weer autorijden. Maar doe dat alleen als u geen last meer heeft van de bijwerkingen.

Let op: een (eerdere) behandeling voor een verslaving aan opiaten of alcohol kunnen een reden zijn dat u niet mag autorijden. Een ernstig verhoogde bloeddruk kan een reden zijn dat uw rijbewijs minder lang geldig is. Overleg met uw arts of dat bij u het geval is. Wilt u meer informatie over autorijden bij bepaalde aandoeningen? Kijk dan op de website van het CBR.

Voor meer algemene informatie kunt u het thema 'Medicijnen in het verkeer' lezen. In dit thema leest u bijvoorbeeld wat de wet zegt over medicijnen in het verkeer. Ook vindt u adviezen waarmee u rekening moet houden als u wel (weer) mag autorijden.

alcohol drinken?
Alcohol versterkt het versuffende effect van dit medicijn. Ook als u hier niets meer van merkt omdat u gewend bent geraakt aan dit middel, kunt u door het gebruik van alcohol erg suf worden en uw coördinatie- en beoordelingsvermogen kunnen sterk afnemen.

alles eten?
Er zijn voor dit medicijn geen beperkingen.

Wisselwerking

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Andere medicijnen die het reactievermogen verminderen. Bij deze middelen is meestal op de verpakking een gele waarschuwingssticker geplakt. De effecten op bijvoorbeeld de rijvaardigheid versterken elkaar. Rijd geen auto als u twee of meer van dergelijke middelen gebruikt.

Alleen bij clonidine in een hoge dosering, zoals bij hoge bloeddruk:

• De bètablokkers carvedilol, labetalol, propranolol en sotalol. Deze bètablokkers kunnen worden gebruikt bij hoge bloeddruk, migraine, hartfalen, hartkramp en hartritmestoornissen. Door de combinatie kan uw bloeddruk plotseling stijgen. Overleg eerst met uw arts als u deze combinatie krijgt.
  Als u de combinatie toch moet gebruiken, zal uw arts uw bloeddruk een paar keer in de eerste week controleren.
  U kunt niet zomaar stoppen met clonidine. U moet namelijk eerst de bètablokker geleidelijk afbouwen. Een aantal dagen na het stoppen hiervan, kunt u geleidelijk clonidine afbouwen. Overleg hierover met uw arts.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Er zijn niet veel zwangere vrouwen die dit medicijn hebben gebruikt. Daarom is niet zeker of dit medicijn altijd veilig is voor zwangere vrouwen en hun kind. Meld het aan uw arts en apotheker als u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Misschien kan uw arts een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken. 

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. U kunt dit medicijn beter NIET gebruiken als u borstvoeding geeft. Dit medicijn komt in de moedermelk en kan slecht zijn voor de baby. Bovendien kan clonidine ervoor zorgen dat de borstvoeding steeds minder wordt of zelfs stopt. Misschien kan uw arts een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken. 

Stoppen

U kunt NIET ineens stoppen. Na plotseling stoppen kan de bloeddruk zeer snel stijgen. U kunt hartkloppingen en hoofdpijn krijgen, en u kunt misselijk, rusteloos, nerveus worden en gaan trillen en beven. Daarom moet u de dosering gedurende enkele dagen geleidelijk afbouwen Stop daarom alleen na overleg met uw arts!

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Clonidine is sinds 1966 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in tabletten als het merkloze Clonidine. Er is ook een injectie verkrijgbaar onder de merknaam Catapresan.

Dixarit is alleen bedoeld voor het gebruik bij opvliegers en migraine.
Het merkloze Clonidine is bedoeld voor gebruik bij opvliegers, migraine, hoge bloeddruk en bij ontwenningsverschijnselen bij verslaving.
Catapresan injecties worden gebruikt bij zeer ernstig verhoogde bloeddruk, pijnbestrijding en bij ontwenningsverschijnselen op de 'intensive care'.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.