Introductie

Ciclosporine is een afweeronderdrukker (immuno-suppressivum). Het remt ontstekingen en afweerreacties.

Artsen schrijven het voor om afweerreacties te onderdrukken na een transplantatie van een orgaan, beenmerg of stamcellen.

Het wordt ook voorgeschreven bij auto-immuunziekten. De afweer zorgt voor bescherming tegen ziektes. Bij een auto-immuunziekte werkt uw afweer tegen uw eigen lichaam. Voorbeelden hiervan zijn de nierziekte nefrotisch syndroom, ernstige ontstekingen in het oog, ernstige psoriasis, zeer ernstige vormen van eczeem, en reumatoïde artritis.
Verder soms bij de darmziekte colitis ulcerosa, het syndroom van Sjögren en bij ernstige bloedarmoede doordat het beenmerg te weinig bloedcellen maakt.

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Ciclosporine onderdrukt de lichaamseigen afweer tegen vreemde cellen en remt ontstekingen.
• Om afstoting te voorkomen na een transplantatie. Bij ontstekingsziekten, zoals reuma, psoriasis, ernstig eczeem, bepaalde nierziekten en oogontstekingen. Soms ook bij ernstige darmontsteking en een bepaalde vorm van bloedarmoede.
• Als afweeronderdrukker: voor het getransplanteerde orgaan is het belangrijk dat u geen dosis mist. Kies daarom vaste tijdstippen om het in te nemen. Merkt u dat het toch niet altijd lukt? Praat erover met uw arts.
• Ontstekingsziekten: het duurt enkele weken tot maanden voor u het effect merkt.
• Capsules: heel doorslikken met een half glas water.
• Drank: zie de instructie in de bijsluiter.
• Drink geen grapefruitsap en eet geen grapefruits. U heeft anders meer kans op bijwerkingen.
• Bijwerkingen: hoofdpijn, trillende of bevende handen en meer lichaamsbeharing.
• U kunt vaker een infectie krijgen. Meld het bij uw arts als u koorts, keelpijn of griep heeft.
• Uw arts zal vaak uw bloeddruk controleren. Uw arts zal ook uw bloed regelmatig controleren op de nierwerking, cholesterol, diabetes, de hoeveelheid kalium en het aantal bloedcellen.
• Veel wisselwerkingen met andere middelen. Laat uw apotheker daarom controleren of u ciclosporine veilig kunt gebruiken met uw andere medicijnen, ook die u zonder recept hebt gekocht.
• Bent u zwanger? Of wilt u zwanger worden? Vraag aan uw arts of apotheker of u dit medicijn mag gebruiken.
• Geeft u borstvoeding? Dit medicijn komt in heel kleine hoeveelheden in de moedermelk. Uw arts zal u en uw baby goed controleren.

Werking

Voorkomen van afweerreacties

Ciclosporine wordt gebruikt na transplantaties met een orgaan van een donor, zoals een hart, lever of nier. Het wordt ook gebruikt na beenmergtransplantatie of stamceltherapie.

Na een transplantatie van organen, beenmerg of stamcellen van een donor ziet het eigen afweersysteem de cellen van de donor als 'vreemd'.
Het wil ze dan opruimen, net zoals het doet bij bacteriën, gisten en virussen. Het getransplanteerde orgaan, beenmerg of stamcellen raken hierdoor ontstoken of beschadigd. Dit heet afstoting.

Behandeling
Direct na de transplantatie moet u meestal een groot aantal medicijnen gebruiken om het getransplanteerde orgaan of beenmerg in een goede conditie te houden.
Tegen de lichaamseigen afweer zijn dat afweeronderdrukkers. Ciclosporine is zo’n afweeronderdrukker.

Vaak gebruikt u meerdere afweeronderdrukkers tegelijkertijd. Ze worden ook vaak gecombineerd met een corticosteroïd (bijnierschorshormoon), zoals prednisolon.
Na een orgaantransplantatie heeft u levenslang afweeronderdrukkers nodig.

Werking
Ciclosporine onderdrukt de lichaamseigen afweer tegen het orgaan of het beenmerg van de donor. Het voorkomt zo dat uw lichaam het orgaan of de beenmergcellen afstoot.

Toepassing na beenmergtransplantatie en stamceltherapie
De behandeling van sommige ziekten, zoals kanker, kan het beenmerg en het bloed beschadigen. Om het beschadigde beenmerg en bloed te laten herstellen is soms een beenmergtransplantatie nodig. Soms komt dit beenmerg van uzelf, dan wordt het voor de behandeling bij u afgetapt. Na de behandeling krijgt u het beenmerg weer terug. In bepaalde gevallen kan uw bloed worden gebruikt omdat daar de benodigde stamcellen in zitten, die nodig zijn voor het herstel.

Als dat niet mogelijk is, kunt u beenmerg of bloed met stamcellen van een donor krijgen. In dat geval kunnen afweercellen uit het beenmerg van de donor uw lichaam gaan aanvallen, omdat ze deze zien als vreemd. Dit heet de graft-versus-host-ziekte.

Uw arts kan ciclosporine voorschrijven om de afweerreactie te onderdrukken van de donorcellen tegen uw eigen lichaamscellen.

Nierziekten

Ciclosporine wordt gebruikt bij bepaalde nierziekten, zoals glomerulo-sclerose en glomerulo-nefritis, waarbij de cellen van de “filters” in de nieren beschadigd zijn. Door deze aandoeningen ontstaat het nefrotisch syndroom.

Verschijnselen
Bij het nefrotisch syndroom gaan er eiwitten via de urine verloren, doordat de filters in de nieren zijn aangetast. Eiwitten mogen het lichaam niet verlaten, want ze zijn een waardevolle bouwstof. Als u langdurig veel eiwitten verliest treden ernstige verschijnselen op. De belangrijkste verschijnselen van het nefrotisch syndroom zijn: ernstige vermoeidheid, opgezwollen buik en buikpijn, vasthouden van vocht in de enkels en rond de ogen, en een schuimende urine.
Het nefrotisch syndroom komt vooral voor bij kinderen.

Oorzaak
De schade aan de nieren kan aangeboren zijn, of later ontstaan. Er kunnen verschillende oorzaken zijn, zoals schade door geneesmiddelen, infecties of erfelijke aanleg. Men vermoedt dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de nieren. Hierdoor ontstaan ontstekingen in de nieren, waarbij er soms littekens in de nieren ontstaan. Dit maakt dat de “filters” in de nieren niet goed meer werken.

Behandeling
Meestal schrijft de arts medicijnen voor om de ontstekingen te remmen. Bijvoorbeeld bijnierschorshormonen, zoals prednisolon. Als dit onvoldoende werkt, zal de arts een afweeronderdrukker voorschrijven, zoals ciclosporine.

Werking
Ciclosporine onderdrukt de afweerreactie tegen eigen lichaamscellen. Hierdoor wordt de ontsteking geremd. Meestal is een kuur van enkele maanden tot 1 jaar voldoende om de nieren weer voldoende te laten werken.
 

Ontstoken ogen door andere oorzaken

Artsen schrijven ciclosporine voor bij ernstige oogontstekingen door een auto-immuunziekte. Bij een auto-immuunziekte vallen de eigen afweercellen delen van het eigen lichaam aan. In dit geval een deel van het oog (bijvoorbeeld het hoornvlies of de iris). Een langdurige oogontsteking kan vergroeiingen of verklevingen in het oog veroorzaken. De verzamelnaam voor ontstekingen binnenin het oog is ‘uveïtis’.

Oorzaak
Ziekten die oogontsteking kunnen veroorzaken zijn onder meer ziekte van Behçet, psoriasis, sarcoïdose, ontstekingsziekten van de darmen en gewrichtsontstekingen.

Verschijnselen
U kunt een ontstoken, rood, pijnlijk en tranend oog krijgen. Verder kunt u slechter zien, en soms verdraagt u geen licht in uw oog.

Behandeling
Uw arts zal meestal oogdruppels voorschrijven die de pupil verwijden en oogdruppels die een ontsteking remmen, bijvoorbeeld een bijnierschorshormoon (corticosteroïd). Bij zeer ernstige oogontstekingen schrijven artsen medicijnen voor om in te nemen. Meestal is dat het bijnierschorshormoon prednisolon. Als dit niet voldoende werkt of te veel bijwerkingen geeft, is een afweerremmer mogelijk, zoals ciclosporine.

Ciclosporine remt de ontsteking in het oog, doordat het de afweerreactie tegen de eigen cellen in het oog vermindert.

Reumatoïde artritis

Verschijnselen
Reumatoïde artritis is een ontsteking van de gewrichten. Het geeft zwelling, pijn en stijfheid in de gewrichten. Bijvoorbeeld van de handen, polsen, enkels of voeten. Meestal zijn de verschijnselen zowel links als rechts in dezelfde gewrichten aanwezig. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Op den duur raken de gewrichten beschadigd.

Oorzaak
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het lichaam antistoffen maakt tegen eigen lichaamscellen, in dit geval van de gewrichten. Hierdoor ontstaat een ontsteking die het gewricht verder beschadigt. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.

Werking
Ciclosporine vermindert de afweerreactie van het lichaam tegen de eigen gewrichtscellen. Het remt zo de ontsteking. De ziekte verergert minder snel. Op de lange termijn is minder sprake van beschadiging van de gewrichten.

Ciclosporine is een DMARD: een zogenaamde Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door reuma kunnen afremmen. Ze hebben geen snel effect op de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsverschijnselen onderdrukken.

Behandeling
Artsen schrijven ciclosporine voor als andere DMARD’s, zoals methotrexaat, onvoldoende effect hebben of niet worden verdragen.

Effect
Net als de andere DMARD`s werkt ciclosporine niet meteen. Uw klachten als pijn, stijfheid en zwelling nemen meestal binnen 2 maanden af.

Psoriasis

Verschijnselen
Bij psoriasis is de huid ontstoken en schilferig. Ook jeukt de huid vaak. De klachten variëren sterk: er zijn perioden met weinig klachten, afgewisseld met perioden met heftige verschijnselen. De ernst van de aandoening varieert van 1 tot 2 kleine plekjes tot uitgebreide schilfering van de huid. Vaak zijn ook de nagels aangedaan.

Oorzaak
Het is onbekend wat de oorzaak is van psoriasis. Men vermoedt dat psoriasis een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de huid. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.

Behandeling
Artsen schrijven bij psoriasis in eerste instantie huidmiddelen voor die de ontsteking en schilfering tegengaan, zoals bijnierschorshormonen (corticosteroïden) of calcitriol. Als deze onvoldoende helpen, zal de arts lichttherapie (PUVA) of methotrexaat voorschrijven.

Wanneer deze medicijnen onvoldoende werken, kan de arts ciclosporine voorschrijven.

Werking en effect
Ciclosporine vermindert de afweerreactie van het lichaam tegen eigen huidcellen. Het remt zo de ontsteking.

Het effect van ciclosporine treedt niet meteen in. De klachten zoals schilfering, jeuk, ontstoken huid en pijnlijke gewrichten nemen meestal binnen enkele weken af.

Eczeem

Ciclosporine wordt gebruikt bij zeer ernstig chronisch eczeem.

Verschijnselen
Bij chronisch eczeem is de huid langdurig ontstoken. De huid is meestal rood, gezwollen, schilferig, stug en droog. Ook kunnen zich blaasjes op de huid bevinden, of kan de huid vochtig zijn. Deze verschijnselen geven continu jeuk, waardoor u de neiging heeft te krabben. Dit beschadigt de huid nog meer.

Oorzaak
Chronisch eczeem kan verschillende oorzaken hebben, zoals een allergie, stress, overgevoeligheid, uitdroging of irriterende stoffen.
Men vermoedt dat de gevoeligheid hiervoor ligt bij een fout in de afweer tegen de eigen huidcellen.

Behandeling
Eczeem wordt in eerste instantie behandeld met medicijnen op de huid, zoals vette zalven of zalven met een bijnierschorshormoon. Als zalven of crèmes niet voldoende helpen en het eczeem zeer ernstig is, schrijven artsen soms ciclosporine voor.

Werking en effect
Ciclosporine vermindert de afweerreactie van het lichaam tegen eigen huidcellen. Het remt zo de ontsteking. De werking is meestal binnen 2 weken merkbaar en neemt daarna nog toe.

Colitis ulcerosa

Verschijnselen
Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Hierdoor heeft u frequente en forse diarree, vaak met bloed en slijm erbij. Andere klachten zijn buikpijn, koorts, uitdrogingsverschijnselen, bloedarmoede en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
Colitis ulcerosa is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de darmen. Hierdoor ontstaat een ontsteking die de darmen verder beschadigt. Meestal is het laatste deel van de dikke darm aangedaan. Na verloop van tijd kan de ziekte zich uitbreiden naar de rest van de dikke darm. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.

Behandeling
Colitis ulcerosa wordt in eerste instantie behandeld met 5-ASA-medicijnen, zoals mesalazine, met bijnierschorshormonen (corticosteroïden) of azathioprine.
Als deze medicijnen niet voldoende helpen of als u deze medicijnen niet kunt of mag gebruiken, schrijft de arts soms ciclosporine voor.

Werking en effect
Ciclosporine vermindert de afweerreactie van het lichaam tegen de eigen darmcellen. Het vermindert de ontsteking en remt de ziekte af. Uw klachten, zoals diarree en buikpijn, verminderen dan. Het wordt vooral gebruikt bij een heftige opvlamming van de ziekte. Het werkt binnen een week.

Bloedarmoede

Ciclosporine wordt gebruikt bij aplastische anemie. Bij deze ziekte maakt het beenmerg te weinig bloedcellen en bloedplaatjes aan. Hierdoor ontstaat een vorm van bloedarmoede.

Oorzaak
Hoe aplastische anemie ontstaat, is niet bekend. Waarschijnlijk komt het doordat het afweersysteem de eigen cellen aanvalt, in dit geval de beenmergcellen.

Verschijnselen
Door de bloedarmoede bent u vermoeid, kortademig en zwak, en kunt u er bleek uitzien. Verder heeft u meer bloedingen, zoals bloedneuzen of blauwe plekken. Ook heeft u meer kans op een infectie.

Behandeling
Bij lichte tot matige aplastische anemie is meestal geen behandeling nodig. In ernstige gevallen wordt aplastische anemie behandeld met bloedtransfusies om de bloedcellen en bloedplaatjes aan te vullen. Ook kan de arts medicijnen voorschrijven die het beenmerg stimuleren meer bloedcellen te maken.
Soms probeert men de aandoening te genezen met stamceltherapie. Bij stamceltherapie dient men cellen toe die van een andere persoon afkomstig zijn. Uit deze cellen kan het lichaam dan zelf nieuwe bloedcellen maken.

Als dit niet mogelijk is zal de arts met medicijnen proberen de eigen afweer van het lichaam te remmen. Dat gebeurt meestal met bijnierschorshormonen (corticosteroïden). Soms gecombineerd met andere afweeronderdrukkers, zoals ciclosporine.

Werking en effect
Ciclosporine vermindert de afweerreactie van het lichaam tegen eigen beenmergcellen. Hierdoor kan het beenmerg weer meer bloedcellen aanmaken. Het kan een aantal maanden duren voor het aantal bloedcellen weer gaat stijgen.

Syndroom van Sjögren

Oorzaak en verschijnselen
Bij het syndroom van Sjögren valt het afweersysteem de eigen traan-, speeksel- en slijmklieren aan. Daardoor werken deze klieren niet meer of onvoldoende. De slijmvliezen drogen hierdoor uit. U merkt het vooral aan een droge mond en droge ogen. De ogen kunnen hierdoor zeer pijnlijk zijn.

Behandeling van droge ogen
Meestal zal de arts adviseren om de oogklachten te verminderen met “kunsttranen”. Dit zijn oogdruppels die ongeveer dezelfde samenstelling hebben als gewone tranen, maar langer op het hoornvlies plakken. Hierdoor droogt het hoornvlies minder uit. Het kan soms helpen om thuis en op het werk een luchtbevochtiger te gebruiken.

Als dat niet voldoende werkt kan de arts andere medicijnen voorschrijven om de aanmaak van tranen te stimuleren. Als deze niet helpen kan de arts proberen het afweersysteem af te remmen met een afweeronderdrukker, zoals ciclosporine.

Bijwerkingen

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven. Veel bijwerkingen zijn in eerste instantie alleen in het bloed te meten. Pas later krijgt u er ook klachten van. Om deze klachten te voorkomen zal uw arts uw bloed regelmatig controleren op aanwijzingen voor bijwerkingen.

Na een transplantatie moet u afweeronderdrukkers, zoals ciclosporine, meestal levenslang gebruiken. Als u bijwerkingen ervaart is dat soms moeilijk vol te houden. Overleg daarom altijd met uw arts als u veel last van de bijwerkingen heeft of als u zich zorgen maakt.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende:

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Hoge bloeddruk

   

  Uw arts zal uw bloeddruk regelmatig meten.

• Verminderde nierwerking. Raadpleeg uw arts als u binnen enkele dagen in gewicht toeneemt of als u dikke enkels of onderbenen krijgt.

  Uw arts zal regelmatig in uw bloed controleren of de nieren nog goed werken. Bescherm uw nieren door voldoende te drinken. Vraag bij uw arts na hoeveel u per dag moet of mag drinken.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Trillende of bevende handen

• Hoofdpijn. Waarschuw bij ernstige hoofdpijn uw arts.

• Te veel cholesterol en vetten in het bloed

  Als u al te veel cholesterol of bloedvetten heeft, zal uw arts u daar extra op controleren.

• Meer kans op infecties, zoals verkoudheid, griep, hoesten en huidinfecties, zoals steenpuisten. Krijgt u koorts (meer dan 38°C) of verschijnselen van een infectie? Waarschuw dan altijd uw arts.

   

  Dit komt omdat de lichaamseigen afweer tegen virussen, schimmels en bacteriën is verminderd.

• Meer haargroei, ook op plaatsen waar het eerst niet of nauwelijks was. Bijvoorbeeld meer lichaamsbeharing en bij vrouwen haargroei in het gezicht.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Groei van tandvlees, waardoor dit gevoelig wordt en kan gaan bloeden

  Poets en flos uw gebit en tandvlees geregeld. Bezoek elk halfjaar uw tandarts. Raadpleeg uw arts als u veel last van uw tandvlees heeft.

• Acne (vette huid met puistjes)

• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, buikpijn, verstopping of diarree, minder eetlust en een maag- of darmzweer

  Heeft u veel last van misselijkheid? Neem dit medicijn dan in bij een maaltijd. Neem het dan wel altijd bij een maaltijd in en niet opeens op een lege maag, want dan zal te veel ciclosporine in het bloed komen.
  In zeldzame gevallen ontstaat ernstige diarree. Waarschuw dan uw arts.

• Moeheid

• Spierpijn en spierkrampen

• Zenuwaandoeningen. Dit kunt u merken aan spiertrekkingen, een doof of tintelend gevoel in handen of voeten, slechter zien. Ook epileptische aanvallen. Mensen met epilepsie hebben hier meer kans op.

  Neem contact op met uw arts bij een van deze verschijnselen.

• Verschijnselen van diabetes (suikerziekte). U merkt dit aan veel dorst, veel moeten plassen en moeheid.
  Heeft u diabetes? Mogelijk heeft u tijdens de behandeling meer insuline of glucoseverlagers nodig. Meet extra vaak uw bloedglucose.

  Raadpleeg bij deze verschijnselen uw arts.

• Veranderingen in de hoeveelheid mineralen in uw bloed. Omdat u ook meer kans heeft op een hoge bloeddruk en een hoog cholesterol, stijgt uw kans op hart- of vaatziekten. Raadpleeg uw arts als u pijn op de borst krijgt of vocht vasthoudt.

  Uw arts zal uw bloed regelmatig controleren om tijdig in te kunnen grijpen.

• Jichtaanvallen. Dit kan vooral optreden bij mensen met aanleg tot jicht.

  Uw arts zal de dosering van uw jichtmedicijnen misschien moeten aanpassen. Neem contact op met uw arts als uw jichtklachten toenemen.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Gewichtstoename

• Huiduitslag

• Verminderde leverwerking, zeer zelden leverbeschadiging. Waarschuw uw arts bij een gevoelige, opgezwollen buik, donkere urine of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid.

  De arts zal regelmatig uw lever controleren.

• Ontsteking van de alvleesklier. Waarschuw een arts bij plotselinge hevige pijn in uw bovenbuik.

• Pijnlijke benen, knieën of voeten

• Ernstige aandoening van de hersenen (deze aandoening heet PRES). Waarschuw uw arts bij sufheid, verwardheid, hoofdpijn, slechter zien en epileptische aanvallen.

• Bloedarmoede of bloedingen, door te weinig rode bloedcellen of bloedplaatjes. U merkt deze bijwerking aan extreme vermoeidheid, snel blauwe plekken of bloedneuzen. Raadpleeg in deze gevallen direct een arts.

  Uw arts zal uw bloed hier regelmatig op controleren

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit merkt u onder andere aan jeuk, galbulten, huiduitslag, griepachtige verschijnselen, koorts, spierpijn, benauwdheid of flauwvallen. Raadpleeg dan meteen een arts.
   

  Blijkt u overgevoelig, dan mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor ciclosporine. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Bij gebruik van hoge doseringen ciclosporine meer kans op huidkanker of lymfekliertumoren

  Huidtumoren ontstaan sneller door de invloed van UV-licht. Ga niet overmatig zonnebaden of onder UV-licht van zonnebank of solarium. Gebruik bij blootstelling aan fel zonlicht altijd een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor.

• Gezwollen borsten, pijnlijke menstruatie of uitblijven van de menstruatie

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?

• Capsules: heel doorslikken met een half glas water. De capsules hebben een karakteristieke geur. Laat ze daarom tot gebruik in de strip.
• Drank: vul een klein glas met vruchtensap, zoals sinaasappelsap of appelsap (geen grapefruitsap), of met water.
  Gebruik GEEN plastic beker, omdat ciclosporine aan plastic blijft kleven.
  Doe hier de afgemeten hoeveelheid drank bij. Zorg dat de doseerspuit niet in contact komt met de vloeistof in het glas. Drink het glas leeg. Veeg de buitenkant van de doseerspuit schoon met een tissue. Spoel de spuit NIET uit met water of andere vloeistof.
• Infuus: een infuus wordt in het ziekenhuis toegediend.

Wanneer?

• Meestal gebruikt u dit medicijn 2 keer per dag. Kies vaste tijdstippen met ongeveer 12 uur ertussen. Dan vergeet u minder snel een dosis en blijft de hoeveelheid medicijn in uw lichaam constant. Dat is vooral van belang als u ciclosporine gebruikt na een orgaan-, beenmerg- of stamceltransplantatie.
• Mocht u veel last hebben van misselijkheid dan kunt u het bij een maaltijd innemen. Neem het dan altijd op dit tijdstip bij een maaltijd in.

Hoelang?

Bij nefrotisch syndroom, oogontstekingen, reuma, psoriasis, ernstig eczeem, colitis ulcerosa, aplastische anemie en syndroom van Sjögren

• De behandeling duurt meestal meerdere maanden tot jaren.
• Het kan enkele weken duren voor u iets merkt van het gunstige effect van dit medicijn.

Bij orgaantransplantaties

• De behandeling start kort voor de operatie, meestal in een infuus. Daarna gaat u zo snel als mogelijk over op capsules of drank.
• Uw arts zal na enige weken de dosering in kleine stapjes verlagen om tot een dosering te komen die nog goed werkt, en het minste bijwerkingen geeft.
• Direct na de operatie gebruikt u altijd meerdere afweeronderdrukkers. Na een halfjaar tot een jaar is het vaak mogelijk met een of meer te stoppen.
• Wel moet u levenslang minstens één afweeronderdrukker blijven gebruiken.
  Als u de afweeronderdrukker niet meer verdraagt, of als het niet meer goed werkt, stapt u over op een andere afweeronderdrukker.

Beenmergtransplantatie of stamceltherapie

• Als u van een donor stamcellen of beenmerg krijgt, moet u meestal minstens 3 tot 6 maanden afweerremmers gebruiken. Soms heeft u het 1 jaar nodig.
• Als u graft-versus-host ziekte krijgt, kan het nodig zijn om ze langer te gebruiken.

Vergeten

Gebruikt u dit medicijn na een transplantatie?

• Het is belangrijk dit medicijn consequent om de 12 uur in te nemen.
• Merkt u dat u dat het niet altijd lukt het consequent in te nemen? Praat erover met uw arts.
• Mocht u toch een dosis vergeten zijn: bent u niet meer dan 4 uur te laat? Neem de vergeten dosis dan nog in.
  Bent u meer dan 4 uur te laat? Wacht dan tot het tijd is voor de volgende dosis en volg daarna weer uw normale schema. Meld uw arts dat u een dosis heeft overgeslagen.

Gebruikt u dit medicijn voor een van de andere toepassingen?

• Bent u het vergeten in te nemen? Duurt het nog meer dan 4 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in.
  Duurt het nog minder dan 4 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Neem nooit een dubbele dosis!

Verboden

autorijden en alcohol drinken?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

alles eten?
Drink geen grapefruitsap en eet geen grapefruits. Grapefruit versterkt het effect van ciclosporine, waardoor bijwerkingen kunnen ontstaan. Mocht u stoppen met ciclosporine, dan kunt u vanaf een dag daarna weer grapefruitsap drinken of grapefruits eten.

Wisselwerking

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Sirolimus, een andere afweerremmer. Ciclosporine kan de werking en de bijwerkingen van sirolimus versterken. Neem sirolimus daarom altijd 4 uur na ciclosporine in. Vraag uw apotheek eventueel om een innameschema.
• Everolimus, een andere afweeronderdrukker. Ciclosporine kan de werking en bijwerkingen van everolimus versterken.
  • Gebruikt u everolimus na een transplantatie, samen met ciclosporine? Het is dan belangrijk beide medicijnen altijd gelijktijdig in te nemen. Als de dosering van ciclosporine verandert, moet de arts altijd de dosering van everolimus opnieuw bepalen.
  • Gebruikt u everolimus bij een behandeling tegen kanker? Gebruik in dat geval geen ciclosporine. Overleg met de arts. Als u toch beide medicijnen moet gebruiken, zal de arts de dosering van everolimus moeten aanpassen.
• De cholesterolverlagende middelen atorvastatine, simvastatine en rosuvastatine. Door de combinatie met ciclosporine heeft u meer kans op bijwerkingen van de cholesterolverlager. Vooral belangrijk hierbij is een spierziekte. Deze is te herkennen aan snel opkomende hevige en onverklaarbare spierpijn, spierzwakte en minder plassen en bruine urine. Stop dan meteen met de cholesterolverlager en raadpleeg uw arts.
• Colestyramine en colesevelam. Dit zijn galzuurbindende harsen die onder andere worden gebruikt bij een te hoog cholesterolgehalte. Ze zorgen dat ciclosporine niet of slecht in het lichaam wordt opgenomen. Neem deze medicijnen daarom niet gelijktijdig met ciclosporine in. Zorg dat u ze minstens 4 uur na ciclosporine inneemt.
• Ticagrelor, een antistollingsmedicijn. De hoeveelheid ticagrelor en ciclosporine in het bloed neemt toe. U heeft hierdoor een hoger risico op bloedingen. Overleg hierover met uw arts. U krijgt mogelijk een ander medicijn. Als dit niet kan, zal uw arts u extra controleren.

Overleg met uw arts als u een van de volgende medicijnen heeft voorgeschreven gekregen. Sommige van deze medicijnen mag u helemaal niet gebruiken. In andere gevallen moet uw arts u op de combinatie met ciclosporine instellen. Daarna mag u alleen stoppen met deze medicijnen of met ciclosporine in overleg met uw arts. Anders heeft u kans op ernstige bijwerkingen van ciclosporine of het andere medicijn. Meestal moet de arts die het andere medicijn voorschrijft, eerst overleggen met de arts die ciclosporine heeft voorgeschreven.

• Ontstekingsremmende pijnstillers, zoals acetylsalicylzuur, diclofenac, etoricoxib, ibuprofen en naproxen.
• Bepaalde antibiotica en medicijnen tegen schimmelinfecties. Vraag uw apotheker om welke medicijnen het gaat.
  Het medicijn tegen de ziekte van Cushing ketoconazol.
• Sommige medicijnen tegen herpesinfecties, hiv of hepatitis C. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
• Sommige andere afweerremmers of medicijnen tegen tumoren. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
• Vaccins. Overleg met uw arts als u gevaccineerd gaat worden. Bepaalde vaccins mag u niet gebruiken. Ciclosporine vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en verhoogt de kans op bijwerkingen ervan. Dit betreft onder andere bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin, rotavirusvaccin en BCG-vaccin.
  Bij andere vaccins moet u soms een extra vaccinatie krijgen of moet uw bloed onderzocht worden om te kijken of het vaccin goed heeft gewerkt. Dit betreft onder andere influenzavaccin, tetanusvaccin en vaccin tegen baarmoederhalskanker.
• De hartmiddelen en medicijnen tegen hoge bloeddruk aliskiren, amiodaron, diltiazem, digoxine, nicardipine en verapamil.
• Sint-janskruid (hypericum), een kruidenmiddel tegen depressieve klachten.
• Het vermageringsmiddel orlistat.
• Het medicijn tegen narcolepsie (slaapziekte) modafinil.
• De epilepsiemiddelen carbamazepine, fenobarbital, oxcarbazepine, primidon en fenytoïne. Deze medicijnen worden ook vaak voor andere aandoeningen gebruikt, zoals zenuwpijn en manische depressiviteit.
• Het medicijn tegen jicht colchicine.
• De antistollingsmiddelen acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium, dabigatran en edoxaban.
• De tuberculose-medicijnen rifampicine en rifabutine.
• Het antihormoon danazol (bij endometriose en pijnlijke borsten).
• De medicijnen tegen hoge bloeddruk in de longen (pulmonale arteriële hypertensie) ambrisentan en bosentan.
• Het medicijn tegen reuma of andere chronische ontstekingen tofacitinib.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Meld het aan uw arts en apotheker als u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Samen met uw arts kunt u bespreken wat het risico voor de baby is als u doorgaat met het medicijn. Of wat het risico voor u is als u met het medicijn stopt.
Bij gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap bestaat er een kans op bijwerkingen bij het kind. Zoals een verminderde afweer. Deze verschijnselen kunnen alleen ook het gevolg zijn van uw ziekte. Als uw aandoening niet goed wordt behandeld, kan dat ook schadelijk voor de baby zijn. Overleg daarom met uw arts over de voor-en nadelen. Misschien kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven.

Als u ciclosporine gaat gebruiken tijdens de zwangerschap zal de arts u en de baby goed controleren.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Dit medicijn komt in een heel kleine hoeveelheid in de moedermelk terecht. Er zijn tot nu toe geen bijwerkingen bij het kind gemeld. Besluit u samen met uw arts dat u borstvoeding gaat geven? Dan zal uw arts u en de baby goed controleren.

Stoppen

Stop niet zomaar met het gebruik van dit medicijn. Als u dit medicijn gebruikt als afweeronderdrukker na een transplantatie is de kans groot op afstoting van het getransplanteerde orgaan of beenmerg.

Ook als u dit medicijn gebruikt bij ontsteking in het oog, nierziekten, psoriasis, reumatoïde artritis, eczeem, colitis ulcerosa, of andere chronische ontstekingen kunnen de klachten terugkomen. Raadpleeg uw arts als u stoppen wilt.

Handelsinformatie

Ciclosporine is sinds 1983 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in capsules en drank onder de merknaam Neoral en als het merkloze Ciclosporine. Het is ook op recept verkrijgbaar in injecties onder de merknaam Sandimmune.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.